طاعون در طب سنتي ايران و طب نوين

Plague in Tradition Persian Medicine and Modern Medicine

زمينه و هدف: طاعون يكي از قديمي‌ترين بيماري‌هاي عفوني با مرگ و مير بالا است كه از طريق باكتري يرسينيا پستيس (Yersinia Pestis) ايجاد مي‌شود و با شروع ناگهاني تب، درد و تورم غدد لنفاوي بروز پيدا مي‌كند. هدف از اين مطالعه، بررسي بيماري طاعون از منظر طب سنتي ايران و مقايسه يافته‌هاي حاصل با رويكرد طب رايج به طاعون است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه، ما منابع معتبر طب سنتي ايران در قرون مختلف شامل كتاب «قانون در طب»، «ذخيره خوارزمشاهي»، «اكسير اعظم» را مطالعه و مطالب آن‌ها را با يافته‌هاي اخير در خصوص طاعون مورد مقايسه قرار داديم. يافته‌ها: طاعون در طب سنتي ايران تعريفي مشابه طب رايج دارد و يك بيماري واگيردار همراه با تب و تورم گوشت‌هاي سست يا غدد لنفاوي بدن توصيف شده است. تعفن هوا و استعداد بدني افراد از عوامل مستعد ساز ابتلاي به اين بيماري شمرده شده است و جا به جايي از هواي عفوني گرم به هواي لطيفِ معتدل، مصرف داروهاي گياهي مانند انار، آلو بخارا، سركه و استعمال عطريات و بخورات مانند عود، صندل و گلاب از مهم‌ترين توصيه‌هاي اطباي ايراني در پيشگيري از اين بيماري مي‌باشند و مصرف گل ارمني و جدوار در درمان آن مفيد بيان شده است. نتيجه‌گيري: شواهد اخير نشان مي‌دهند كه توصيه‌هاي بهداشتي درماني طب سنتي ايران در خصوص طاعون با موازين علمي روز منطبق است و بررسي بيشتر منابع طب ايراني مي‌تواند منجر به باز شدن دريچه‌هاي تحقيقاتي جديد در مقابله با اپيدمي‌هاي عفوني از جمله طاعون شود.

Background and Aim: Plague is one of the oldest infectious diseases with high mortality caused by the Yersinia pestis bacteria. It is characterized by the sudden onset of fever, followed by pain and lymphadenopathy. The aim of this study is to review the viewpoints of Traditional Persian Medicine (TPM) concerning the plague and to compare the findings of the study with conventional medical approach. Materials and Methods: In this study, we reviewed the reliable resources of TPM in various centuries including The Canon of Medicine, Zakhireh kharazmshahi and Exir-e-Azam to make a comparison between traditional and conventional approaches concerning the plague. Findings: Plague in traditional resources has a similar definition in comparison to conventional medicine; as a febrile disease accompanied with warm swelling of soft parts of the body. Septic air and body dystemperaments (abnormal changes of the whole body or an organ temperament) are predisposing factors of catching the disease. Moving from hot septic air into fresh air, eating some medicinal fruits and preparations such as pomegranate, prune and vinegar, also using perfumes like joss stick, sandalwood, and rose water are the most common hygienic recommendations of Persian traditional practitioners for the disease. Applying Zedoary (Curcuma zedoaria) and Armenia's clay are the other therapeutic recommendations in dealing with plague. Conclusion: Recent findings show that Persian traditional approach on plague meet today's scientific standards. New research ideas can be derived from reviewing written resources of TPM in dealing with infectious epidemics such as the plaque.