اسلامي سازي علوم يوناني: مطالعۀ موردي دريافت ابن سينا از مابعدالطبيعۀ ارسطو

در اعصار طلايى تمدن اسلامى، در مواجهۀ مسلمانان با علوم يونانى، گونه اى معرفت اسلامى ب هوجود آمد. يكى از موضوعاتى كه امروزه، درزمينۀ علوم انسانى غربى و اسلامى سازى علم، اهميت فوق العاده اى دارد، بازخوانى اين تجربه و چگونگى پيدايش ،«؟ علم اسلامى چگونه ممكن است » معرفت اسلامى است. در پاسخ به اين پرسش كه رجوع به اين پيشينه به رهيافتى نو مى انجامد. يكى از تجرب ههاى ماندگار و موفق مسلمانان كه تا به امروز نيز، به عنوان سنتى ديرپا تداوم يافته، فلسفۀ اسلامى است. ازسو ىديگر، مى توان ابن سينا را چهرۀ برجسته و فلسفى تمدن اسلامى در قرون طلايى تمدن مسلمانان دانست. مرورى بر نظام فلسفى او م ىتواند تحول دريافت مسلمانان از فلسفۀ يونانى و نوآورى ايشان را در اين فلسفه نشان دهد. در نظام فلسفى ابن سينا، از سويى با مفاهيم جديد و ازسو ىديگر، با تغيير در معناى مفاهيم سنتى مواجه ايم كه خود، نشانۀ ظهور پارادايمى جديد است. علت فاعلى، به عنوان علت ايجادى، حدوث ذاتى به عنوان مناط احتياج ب ه علت و نيز تفكيك ميان وجود و ماهيت در ممكنات، ازجمله مفاهيم كليدى در نظام حكمت اوست. اين مفاهيم در قياس با فلسفۀ ارسطو، مفاهيمى جديد به شمار م ىرود. در اين مقاله، برخى مفاهيم جديد در نظام حكمت سينوى را مرور مى كنيم؛ سپس نشان خواهيم داد كه ابن سينا با شناخت فلسفۀ يونانى كوشيده است نظام حكمى جديدى بنيان نهد. اين نظام جديد، ريشه در باورهاى دينى دارد و جعل مفاهيم و تصرف در مفاهيم سنتى، بدون وجود نگاهى دينى ميسر نبوده است. درواقع، ابن سينا مادۀ تفلسف خويش را از عالم يونانى اخذ م ىكند؛ ولى با نبوغ خاص خويش، فلسفۀ يونانى را در بستر آموزه هاى دينى بازتفسير كرده و به آن، صورتى دينى مى بخشد كه از آن، به فلسفۀ اسلامى تعبير مى كنند.