روش‌شناسي بنيادين معرفت اجتماعي سيد قطب

روش‌شناسي بنيادين، مسيري است كه نظريه در آن توليد مي‌شود. بر اين مبنا، معرفت اجتماعي سيد قطب، ملهم از دو جريان ظاهرگرايي و كلام اشعري است. ضرورت بازگشت به عقايد نسل اول مسلمانان به شيوه‌اي جهادي، انديشه وي را به جريان سلفي نيز پيوند داده است. در پژوهش حاضر، با استفاده از فنون روش اسنادي و با رويكردي انتقادي در سطح توصيف و تفسير، روش‌شناسي بنيادين معرفت اجتماعي سيد قطب در چهار حوزه بررسي شده است: 1) حوزه «عقيده» كه در آن نوعي دوسويگي معرفت‌شناختي بين ساختار جامعه و عقايد مردم شناسايي مي‌شود؛ 2) حوزه «جهاد» كه در آن، پردازش نظريه تغيير اجتماعي مطرح شده است؛ 3) حوزه «تمدن اسلامي» و «انواع جامعه» كه بر اساس عقيده، مفصل‌بندي شده است؛ 4) حوزه «علم و فرهنگ» كه به اعتقاد سيد قطب، از تكثر ذاتي برخوردار است. روش‌شناسي بنيادين سيد قطب، نوعي رويكرد انتقادي به شرايط اجتماعي و مكاتب فكري دارد و مي‌توان اين رويكرد را با چهار مولفه «ارزش‌هاي اسلامي و جامعه اسلامي»، «برگزيدگان و تغيير اجتماعي»، «ارزش و كنش» (پراكسيس) و «واقع‌گرايي» صورت‌بندي كرد. رواج مكاتب اجتماعي گوناگون، به‌ويژه مسئله استعمارگري غرب، به عنوان يكي از مهم‌ترين زمينه‌هاي وجودي غيرمعرفتي در معرفت اجتماعي سيد قطب، دغدغه احياي تمدن اسلامي را براي وي پديد آورد. نفوذ انديشه اجتماعي سيد قطب در دوره معاصر، بر برخي از حركت‌هاي جهادي (سلفي) در منطقه خاورميانه و نيز بر وقايع اجتماعي كشورهايي مانند مصر و سوريه تاثير گذاشته است. چنين وضعيتي، ضرورت تدقيق و بازخواني معرفت اجتماعي سيد قطب را مضاعف مي‌كند