ساخت و عامل در نظريه اعتباريات علامه طباطبايي و نظريه ساخت يابي گيدنز

مساله ساخت و عامل به مثابه يكي از مسائل بسيار تاثيرگذار در علوم اجتماعي، نقش تعيين كننده اي به ويژه در مباحث روش شناختي، قدرت، نظم و مسئوليت اجتماعي دارد. در فضاي فكري متفكران اسلامي، نظريه اعتباريات علامه طباطبايي از جمله ديدگاه هايي است كه مي تواند نقش تعيين كننده اي در مباحث ساخت و عامل داشته باشد. آن بخش از نظريه اعتباريات علامه طباطبايي كه در مقاله ششم كتاب اصول فلسفه رئاليسم و رساله اعتباريات تقرير شده، با تقرير خاصي كه از مقولات عقل عملي ارائه داده است، مي تواند دستاوردهايي مانند تعريف عامليت در اجتماع، تعريف ساختار و مشخصات ساختار در اجتماع را پديد آورد. ظاهراً ورود اين نظريه به مباحث اجتماعي در كنار ديدگاه هايي مانند نظريه ساخت يابي گيدنز مي تواند ظرفي تهاي مناسبي براي آن ايجاد كند. گيدنز در نظريه خود، دوگانگي ساخت و عامل را كنار نهاده و بر مفهوم دوسويگي ساخت تاكيد كرده است كه در آن عامل ها در ايجاد ساختار و ساخت بر نحوه عمل عامل نقش دارد. در مقاله حاضر، با تحليل نظريه طباطبايي در اعتباريات به عنوان وجوه ساختاري مشترك در افعال انساني، نشان داده شده است كه بحث ساخت و عامل در آثار طباطبايي و گيدنز، در توصيف ساخت به عنوان كيفيات مشترك عاملان اجتماعي، اراده و چيستي نقش عامليت، از وجوه مشابهي برخوردار است كه توجه به آن ها مي تواند ظرفيت هاي مناسبي براي ايفاي نقش نظريه اعتباريات در علوم اجتماعي ايجاد كند.