عنوان مقاله :
رويكردهاي «عقلاني» و «اجتماعي» به تاريخ‌نگاري علم و معضل «غيرتاريخي» بودن
عنوان به زبان ديگر :
The Rational and the Social Approaches to the Historiography of Science and the Problem of being Ahistorical
پديد آورندگان :
شيخ رضايي، حسين مركز تحقيقات سياست علمي كشور
كليدواژه :
تاريخ‌نگاري علم , تبيين غيرتاريخي , رويكرد اجتماعي , رويكرد عقلاني , يگانه‌انگاري بي‌قاعده
چكيده فارسي :
در اين نوشته ابتدا پيشنهادهاي توماس كوهن در خصوص نقش عوامل بيروني و اجتماعي را در تاريخ علم مرور خواهيم كرد. سپس به دو رويكرد عقلاني و اجتماعي در تاريخ‌نگاري علم كه هر دو واكنشي به سخن كوهن بوده‌اند اشاره مي‌كنيم. نشان خواهيم داد كه تاريخ‌نگاري عقلاني به مشكل غير تاريخي بودن مبتلا است و دلايل معرفتي كنشگران تاريخي را در تبيين‌هاي خود دخالت نمي‌دهد. علاوه بر اين، چنين رويكردي با خلط تبيين و توجيه اصولاً فاقد توان تبييني است. در ادامه، بررسي خواهيم كرد كه رويكرد اجتماعي تا چه حد در معرض خطر غير تاريخي بودن است. با دفع شبهۀ غير تاريخي بودن نشان خواهيم داد كه خطر توسل به آگاهي كاذب در كمين رويكرد اجتماعي است. دفع اين خطر نيازمند به دست دادن الگويي مناسب براي رابطه ميان امر عقلاني و امر اجتماعي است. يك گزينۀ پيشنهادي تبعيت از يگانه‌انگاري بي‌قاعده است كه تبعات مهمي براي تاريخ‌نگاري علم خواهد داشت.
چكيده لاتين :
After Kuhn and his remarks on the point that some social factors play important role in paradigm selections, it was a concern for many historians and philosophers of science that accepting such a claim would lead to anti-rationalism in the historiography of science. By proposing the concept of Methodology of Scientific Research Programmes Lakatos tried to provide a rational interpretation of history of science. However, it has been claimed that such an approach does not take into account motivations and epistemic reasons of scientists. On the other hand, proponents of the Strong Programme in the Sociology of Knowledge tried to encourage historians to take into account social factors in their histories of science. Again it is claimed that motivations and epistemic reasons of scientists are not reflected here and therefore this approach is ahistorical too. Our main concern is to consider the point that whether in the social approach epistemic reasons of scientists are somehow epiphenomena of more genuine things. By elaborating different kinds of relationships between the social and the rational it will be argued that at least in the case of the social approach the charge of being ahistorical is not too damaging.
