عنوان مقاله :
شرحي بر دو مفهوم «حل و عقد» در رساله مفاتيح الرحمة و ميزان الحكمة مويدالدين طغرايي
عنوان به زبان ديگر :
Explaining the Concepts of “Composition” and “De-composition” in Ṭughrāʾī’s Keys of Mercy and Secret of Wisdom
پديد آورندگان :
متوليان، امين پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي
كليدواژه :
اجساد , حل و عقد , طغرايي , كيميا , مفاتيح الرحمه و ميزان الحكمة
چكيده فارسي :
مؤيدالدين طُغرايي (متولد453 ق) در دو باب از رسالۀ منسوب به او، مفاتيح الرحمة و ميزان الحكمة، مفاهيمي اساسي در كيميا يعني، «حل و عقد» را شرح كرده است. حل و عقد و دو مفهوم وابسته به آنها يعني «تركيب و تفصيل»، اصليترين مفاهيم در كيمياي طغرايي اند. هر تبديلي كه خواص كيميايي، فيزيكي و مكانيكي مواد و اجساد (فلزات) را دگرگون مي كند، نيازمند حل يك يا چند ماده سپس عقد آنهاست و ممكن است كه اين عمل، بسته به ماهيت مواد و هدف فرآيندهاي كيميايي، چندين بار تكرار شود. اين دو مفهوم را در متون كيميايي قبل از طغرايي كمتر ميتوان ديد و از اين رو شرح طغرايي، آن هم به تفصيل و تشريح، ممتاز است. علاوه بر آن طغرايي مي كوشد تا در متن رساله، مفاهيم و متغيرهايي را طرح و تعريف كند كه از لحاظ تجربي، محسوس اند و لذا قابليت اندازه‌گيري شدن دارند. اين مقاله ضمن مرور مفاهيم پايه در كيمياي طغرايي، تعريف، شرح و تفاسير طغرايي از دو مفهوم حل و عقد و همچنين انواع آن را بر اساس رساله مفاتيح صورت بندي و بيان كرده و سپس، مفاهيم مرتبط با آنها را به همراه ذكر نوآوريهاي طغرايي در مفهوم سازي ارائه مي كند.
چكيده لاتين :
The alchemist Muʾyid al-Dīn Ṭughrāʾī (Born in 1061), in two chapters of a treatise to him, entitled Keys of Mercy and Secret of Wisdom (Mafātīḥ al-Raḥma wa Asrār al-Ḥikma) explains the concepts of “composition” and “de-composition”. These concepts, alongside two other concepts of “compounding” and “de-compounding”, are the principle concepts of Ṭughrāʾī’s alchemy. Any process which transforms alchemical, physical or mechanical properties of Materials (Metals), needs decomposition and composition. Ṭughrāī’s account of these two is unique and more detailed than those found in earlier alchemical texts. Moreover, Ṭughrāʾī defines some empirical concepts that can be quantified and measured. This paper contains a review of Ṭughrāʾī’s definition, explanations and division of these concepts based on the treatise Keys of mercy and Secret of Wisdom and tries to underline his innovations in conceptualization.
