نگرشي تحليلي بر مباني و الگوهاي سفارتي در ايران عصر صفوي

Analytical study on the ambassadorial principles and plans in Safavid era

صفويان پس از تأسيس و تثبيت حكومت خود در قلمرو جغرافيايي ايران متناسب با رويكردهاي سياسي و مذهبي كه داشتند لزوم ايجاد پيوند‌هايي را در مناطق پيراموني و فرامنطقه‌اي احساس نمودند. آن‌‌ها به منظور ايجاد ارتباط با دوستان برون منطقه‌اي و همچنين رساندن پيام‌هاي سياسي و نظامي خود در موقعيت‌هاي جنگ و صلح با ساير ممالك مأموريت‌هاي مختلفي را به كارگزاران حكومتي واگذار كردند. اين عناصر تحت عناوين فرستاده، سفير و يا ايلچي وظايف خود را در ممالك ديگر پي‌مي‌گرفتند. آنان بايستي براي وصول به مقاصد مورد نظر و انجام مطلوب مأموريت‌هاي محوله حائز ويژگي‌‌ها و شرايط قابل توجه و خاصي مي‌بودند. مبتني بر مقصد مورد نظر و نوع‌ مأموريت محول شده، ويژگي‌هاي شخصيتي و جلوه‌هاي ظاهري فرستاده، بايستي به خوبي مورد رصد و ارزيابي قرار‌ مي‌گرفت. تنوع و فراواني فرستادگاني كه در دوره سلطنت طولاني صفويه به نقاط مختلف اعزام مي‌شدند، بررسي چارچوب‌هاي مختلف شكلي و محتوايي هيأت سفارتي را ضروري مي‌سازد. نوشته پيش­رو ضمن ‌ارائه آماري نسبي از فرستادگان دوره صفوي، در صدد است مهمترين نكاتي را كه در انتخاب و اعزام فرستادگان اين دوره مورد ‌تأكيد و توجه بوده است، در معرض بررسي قرار دهد. بنابراين، سؤال عمده نوشتار حاضر عبارت خواهد بود از اين كه فرستادگان و سفراي دوره صفويه مي‌بايست حائز چه ويژگي‌هايي بوده و در مأموريت خود از چه الگوهايي تبعيت كنند؟ يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد به رغم آن كه در اين دوره هنوز ساختارهاي تشكيلاتي براي مناسبات سياسي پايه‌گذاري نشده بود؛ اما فرستادگان و سفرا متناسب با نوع مأموريت مي‌بايست حائز وي‍ژگي‌هاي شخصيتي خاصي باشند و در عين حال در فرآيند انجام مأموريت از اصول و مباني تعيين شده تبعيت نمايند. گو اين كه در طول انجام مأموريت نيز با چالش­ها و موانع متعددي مي‌بايست دست و پنجه نرم كنند.

Safavids, according to their political and religious approaches, found out that it is necessary to have relation with the regional and extra-regional countries after establishment and consolidation of the government. They assigned different missions to their governmental agents in order to make connection with the extra-regional friends and to convey their political and military messages under war and peace. The agents continued to do their duties in the other countries in the figures of envoy, ambassador or Ilchi. They should have particular and considerable specifications to achieve their purposes and to do the assigned missions, favorably. The agent's characteristic and his outward appearance should be properly evaluated according to the destination and the mission type. The various conformation framework of diplomatic body should be pondered because of the variety and abundance of the envoys dispatched to different parts of the world in the long kingdom age of Safavids. The present paper attempts to assess the important factors that have been considered in selecting and dispatching the envoys. Moreover, comparative statistics are presented about the envoys of Safavids. Herein, the main question is concerned with the feature of envoys or ambassadors and the plan of their mission. Although the organizational structures were not constructed for the political relations in this era, the findings demonstrate that the envoys should have specific characteristics corresponding to their mission; moreover, they should observe the determined principles in the process of accomplishing the mission. It seems that they confronted to many difficulties in this matter.