پژوهشي درباره جايگاه كردهاي جزيره و دياربكر در حكومت آق‌قويونلو

Role of Jaziah and Diar e Bakr Kurds during Aq Qounlu periodA Yazdan Farrokhi

اتحاديه آق‌قويونلو از جمله حكومت‌هايي بود كه باخاستگاه عشايري در ايران روزگار پس از سقوط ايلخانان در منطقه دياربكر نشو نما يافته و براي مدتي نيز موفق به سلطه در نواحي مركزي شدند. از سويي كُردها به‌عنوان جمعيت غالب در مناطق جزيره و دياربكر، همچون تركمانان هويتي عشيرتي و ساختاري قبيله‌اي داشته و در پيوند با حكومت آق قويونلو در آن مقطع تاريخي نقش سياسي مؤثري ايفا كردند. از آنجايي كه قبايل كُرد در تحولات سياسي اين روزگار تأثير‌گذار بودند، مي‌توان اين پرسش را مطرح كرد كه نقش سياسي كُردها در مناسبات قدرت ميان حكومت آق‌قويونلو و رقباي سياسي ايشان چه بوده است؟ چه عواملي در واگرايي و همگرايي آنها در پيوند با اين قدرت فائقه تاثيرگذار بوده است؟ نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه قبايل كُرد در دولت آق‌قويونلوها، نقش فعالانه‌اي داشته و سياست بهره جويانه‌اي را پيش گرفتند و موفق شدند تا با برقراري ارتباط حسنه با آق قويونلوها در تشكيلات حكومتي و مناصب نظامي آنها جايگاه قابل توجهي بدست آورند. قدرت‌هاي محلي كُرد در منطقه با توجه به قدرت و نيروي نظامي و سياسي ايشان، در اتحاديه آق‌قويونلو به كار گرفته شدند و در تأسيس، تحكيم و توسعه اين حكومت به اندازه چشم‌گيري تأثير داشتند. همچنين عناصر مختلفي از جمله دوري جغرافيايي به مركز قدرت آق‌قويونلو و نيز ميزان توان نظامي و سياسي ايشان در واگرايي و همگرايي ايشان تأثير گذار بوده است.

After the collops of Ilkhanid dynasty, Aq Qounlu confederation with nomadic field succeeded to rule on Diar e Bakr, Jazirah and part of Iran. In other side, Kurds as main population of Aq Qounlu central territory has important political role in this time. Due to the role of Kurds this article try to answer this questions: What was political role of Kurd in relationship to Aq Qounlu dynasty and other rivals? What was effective factors on collaborate and uncollaborated between them?
Results of this research prove that the Kurds by active and opportunistic political with Aq Qounlu rule, acquire important position on political and military hierarchy. Kurd local center in accordingly to military and political power used by Aq Qounlu rule and has main role on establishment and strengthen of this reign. Also nearness and distance of Kurds to center of Aq Qounlu rule is important element in relationship between them.