مقايسه تحليلي نحوه انعكاس غزوه بني قينقاع در قرآن كريم و منابع تاريخي (منابع تاريخي منتخب: مغازي واقدي، طبقات ابن سعد، سيره ابن‌هشام و تاريخ طبري)

A study and Analysis of the Reflection of Ghazwa Banu Qaynaqa’ in Quran with an Emphasis on Quran’s Attitudinal and Authorship Patterns

رسول خدا (ص) پس از هجرت به مدينه و تشكيل حكومت اسلامي، با چالش­ ها متعددي در اين شهر مواجه شدند. از جمله چالش­ هاي حكومت نوپاي اسلامي در مدينه كه از سال دوم آغاز گرديد، تقابل قبايل يهود ساكن در مدينه با مسلمانان بود. اين تقابل در حالي صورت گرفت كه رسول خدا (ص) با تدوين يك پيمان‌نامة عمومي با همة اهالي مدينه ازجمله يهوديان امكان همزيستي مسالمت‌آميزِ ساكنان مدينه را فراهم كرده بودند. قبايل يهود از سال دوم راه خصومت و دشمني با اسلام و پيامبر (ص) را در پيش‌گرفته و نهايتاً پس از ناتواني از مقابله با پيامبر (ص) و مسلمانان تسليم‌شده و به‌ حكم الهي از مدينه اخراج شدند. تقابل يهود بني‌ قينقاع با رسول خدا (ص) از جمله مواردي است كه هم قرآن كريم و هم منابع تاريخي به آن پرداخته‌اند. هدف اين پژوهش بررسي كيفيت انعكاس اين تقابل در قرآن كريم و منابع تاريخي منتخب است. اين مقاله كه با رويكرد مقايسه‌اي ـ تحليلي و با استناد به منابع تاريخي و تفسيري تدوين شده است، درصدد پاسخ به اين سؤال است كه وجوه تشابه و تفاوت گزارش‌هاي قرآن و منابع تاريخي منتخب در رابطه با تقابل يهود بني‌قينقاع با رسول خدا (ص) چيست؟ با توجه به فلسفة نزول قرآن كريم كه همان هدايت بشر است. به نظر مي‌رسد با وجود برخي اخبار مشابه، پردازش تاريخي قرآن درباره تقابل يهود بني‌قينقاع با رسول خدا (ص) از نظر نگرشي و پردازشي معطوف به اهداف هدايتي قرآن است و با منابع تاريخي منتخب كه گزارش‌هاي آن‌ها ماهيت تاريخي دارد متفاوت است.

At the beginning of the establishment of the Islamic government, the Messenger of God (SAWS) started to take purposeful measures in order to strengthen his newborn governance. One of his outstanding measures was to codify a general treaty among all the people of Medina including the Jews, which allowed for peaceful coexistence in the town. Among the Jewish tribes inhabiting Medina, Banu Qaynaqa’ signed the treaty with the Messenger of God. However, for some reasons to be discussed in the article, later on they took the pathway of hostility and enmity to Islam and the Prophet. Having become unable to oppose the Prophet and Muslims, eventually they surrendered and were banished from Medina in accordance with the divine decision. The opposition between Banu Qaynaqa’ and the Messenger of God is among the cases addressed by Quran. The present article aims to answer the question what is the Quran’s attitudinal and authorship approach to the opposition. In view of the philosophy of the revelation of Quran, i.e. the guidance of the humankind, it seems that the Qur’anic historical working-through of historical events including Ghazwa Banu Qaynaqa’ is unique from both attitudinal and authorship perspectives and directed at the objective of guidance, which distinguishes Quran from historical sources.