بررسي و اولويت‌بندي گياهان دارويي موثر بر تقويت حافظه از ديدگاه طب سنتي ايراني

A Survey and Prioritizing of Medicinal Herbs Effective on Memory Improvement in Iranian Traditional Medicine

زمينه و هدف: حافظه يكي از عملكردهاي مغز است كه براي انجام امور روزمره، يادگيري و ادامه حيات لازم است. در سال‌هاي اخير، استفاده از گياهان دارويي براي درمان فراموشي و تقويت حافظه، موضوع بسياري از پژوهش‌هاي پزشكي بوده است. هدف اين مطالعه بررسي و اولويت‌بندي گياهان دارويي تقويت حافظه در كتب طب سنتي ايراني مي باشد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق كتابخانه‌اي، ابتدا از كتاب قانون، 33 مفرده دارويي (ماده ساده گياهي، معدني، حيواني) با واژگان كليدي كه مرتبط با تقويت مغز، حافظه، ذهن، حواس، فهم، اثر بر نسيان، نافع براي مغز و فساد ذكر بود، استخراج گرديد، سپس از بين اين مفردات، 12مفرده گياهي كه اختصاص بيشتري به حافظه داشت، انتخاب و تأثير آن‌ها بر تقويت حافظه، در كتاب‌هاي القانون في الطب، الحاوي في الطب، الشامل في الصناعة الطبيه، مخزن الادويه، تحفة المومنين، الابنيه عن حقايق الادويه و المعتمد في الادوية المفرده مورد بررسي قرار گرفت و بر اساس توصيف هر مفرده گياهي در كتاب‌ها، امتياز ويژه‌اي به هر يك تعلق گرفت و مجموعه امتيازات، مورد ارزيابي نهايي قرار گرفت. يافته‌ها: 12 گياه دارويي تقويت حافظه به ترتيب بيشترين امتياز عبارتند از: 1ـ كندر؛ 2ـ بلادر؛ 3ـ سعد، زنجبيل، عود؛ 4ـ هليله كابلي؛ 5ـ دارفلفل، آمله، وج، خردل؛ 6ـ صبر، روغن گل. نتيجه‌گيري: مطالعات متعدد نشان داده كه گياهان بر روي يادگيري و حافظه اثرات مطلوبي دارند. به نظر مي‌رسد بررسي اثربخشي گياهان دارويي تقويت حافظه ياد شده به ويژه مفردات با امتياز بالاتر، نيازمند تحقيقات باليني در افراد سالم و بيماران با اختلال حافظه مي‌باشد كه در صورت تأييد، كمك مؤثري به تقويت حافظه افراد سالم و درمان بيماران مي‌نمايد.

Background and Aim: In recent years, the use of medicinal herbs for memory improvement and the treatment of Alzheimer's disease has been the subject of many medical researches. The aim of this research is study and prioritizing of medicinal herbs enhances memory in Iranian Traditional medicine. Materials and Methods: First, 33 medicinal Mofradeh (single drug which can be herbal, animal or mineral) derived from the book Canon of Medicine by keywords which were related to enhancing of memory, mind, senses and understanding, effective on amnesia (Nesyan), beneficial for the brain and memory disorder. Then 12 Mofradeh that were herbal and specific for memory improvement more than others were selected from 33 drugs and was searched their impact on memory in books Makhzan al-advieh, al-Havi fi-Alteb, al- Shamel fi-alsenaat altebbiah, Tohfeh-Almomenin, al-Abnieh aan Haghayegh al-advieh. Al-Moetamed fi-aladvieh. Each of Mofradat, obtained special score based on descriptions in books and were prioritized. Findings: 12 medicinal herbs memory enhancer are respectively: 1- Boswellia sp; 2- Anacardium occidentale; 3- Cyperus rotundus, Zingiber officinalis, Aquilaria malaccensis; 4- Terminalia chebula; 5- Piper elongatum, Phylanthus embolica, Acorus calamus,Brassica nigra; 6- Aloe sp., Rosa damascena oil. Conclusion: Numerous studies have shown beneficial effects of plants on learning and memory improvement. It seems the survey of effectiveness of medicinal herbs enhancing memory that mentioned specially herbs with more score need to clinical research in healthy people and patients with memory disorder and it helps memory enhancing in healthy people and treatment of patients effectively, if approved.