كليدواژه :
صداع , طب سنتي ايران , سردرد , ميگرن
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: در حوزه علت‌شناسي، تشخيص و درمان بيماري سردرد كارهاي زيادي انجام گرفته است، اما كماكان از سردرد با عنوان يك اختلال شايع، ناتوان‌كننده و با هزينه اقتصادي قابل توجهي ياد مي‌شود. مي‌توان از ظرفيت‌هاي طب سنتي جهت ياري‌نمودن طب رايج در برخورد با اين معضل بهره برد.
مواد و روش‌ها: فصول مرتبط با صداع با روش نمونه‌گيري هدفمند و مبتني بر معيار از منابع طب ايراني، «القانون في الطب»، «كامل الصناعه»، «الحاوي»، «ذخيره خوارزمشاهي»، «شرح قرشي»، «شرح الاسباب و العلامات»، «معالجات عقيلي» و «اكسير اعظم» مطالعه و جمع‌بندي گرديد. همچنين كتاب سردرد، دسته‌بندي بين‌المللي سردرد و برخي دستورالعمل‌هاي درماني مورد بررسي قرار گرفت. نهايتاً نتايج مورد تحليل و مقايسه قرار گرفت.
يافته‌ها: صداع در طب سنتي ايران بر اساس جزء درگير در سر، مشاركتي‌بودن يا نبودن، بدني يا غير بدني‌بودن سبب درد، محل و شدت درد، عوارض ايجاد شده و ساز و كار ايجاد درد، دسته‌بندي مي‌گردد. بر اين اساس بيش از 27 نوع سردرد در منابع ذكر شده است كه انواع سوء مزاجات ساده و مادي، خوذه و شقيقه، صداع ناشي از ضعف يا قوت حس سر از آن جمله است. جهت ياري در تشخيص مي‌توان از ملاك‌هاي تقسيم‌بندي سردرد در طب سنتي بهره برد. اين موارد شامل اصلي يا مشاركتي‌بودن، مادي يا ساذج‌بودن، حار يا با ردبودن، نوع ماده، وجود يا عدم وجود يبوست، ضعف سيستم مغزي يا حساسيت بيش از حد آن مي‌گردد. درمان مؤثر انواع سردرد با رفع سبب هر يك از انواع ميسر مي‌گردد، اما برخي تدابير در اكثر اقسام صداع موجب تخفيف علائم خواهد شد. اين موارد شامل قلّت أكل و شرب، افزايش مدت زمان خواب شب، سكون و آرامش و قلت كلام، پرهيز از محركات اخلاط و بخارات در بدن، پرهيز از غذاهاي نفاخ و بخارزا، و پرهيز از مصرف ترش مزه‌ها مي‌شود.
نتيجه‌گيري: دسته‌بندي و روش تشخيص سردرد در طب ايراني و طب رايج با هم تفاوت دارد، اما درمان‌هاي غير دارويي هم‌جهت مي‌باشد. با استفاده از مطالب مطرح در طب سنتي مي‌توان بيماران مبتلا به سردرد را در بهبود سردرد ياري نمود.
چكيده لاتين :
Background and Aim: Studies on the etiology, diagnosis and treatment of headache disorders are abundant
but headache is still known as a prevalent, debilitating and costly disorder. Persian Medicine may be used to
assist modern medicine in the management of this disorder.
Material and Methods: With a purposive sampling method and criterion based approach all topics related
to headache disorders from most important Persian Medicine Textbooks; Ghanoon, Al-Kamel, Al-hawi,
Zakhireh, Sharhe-Gharshi, Sharhol-Asbab, Moalejaat and Ekseer were studied and summarized. In addition,
The textbook of "The Headaches", The International Classification of Headache Disorders, and a number of
treatment guidelines were reviewed. At the end the results were analyzed and compared.
Findings: Headache disorders in Persian Medicine are classified into more than 27 types based on the
cranial tissue affected, being primary or secondary, having an internal or external etiology, their location on
the head, their severity, having sequels, and the pathophysiology of pain. Some of these types are simple or
material distemperments, Khoozeh, Hemicrania, headaches attributed to weakness or strength of sensations.
For easier diagnosis one could utilize the algorithm of headache classifications in Persian Medicine which
reviews the features of being primary or secondary, material or simple, warm, cold or dry, hypo or
hypersensitive. Successful management of any type of headache disorder depends on the resolution of its
cause. Nevertheless some measures may improve symptoms in most types of headaches. These are reducing
eating and drinking, increasing sleeping time overnight, keeping calm and quiet, avoiding stimulation of
humors and vapors, avoiding flatulent, vaporizing and sore tasting foodstuff.
Conclusion: Classification and diagnosis of headaches in Persian Medicine and Modern medicine are
different to each other; however, both are in agreement about non-pharmacological treatments. Persian
Medicine is capable of improving the management of patients with headache disorders.
