بررسي مقايسه‌اي يافته‌هاي آزمايشگاهي كم خوني فقر آهن و بعضي عوامل مرتبط در خانم‌هاي اهداكننده خون بار اول و مستمر

Comparative evaluation of laboratory findings of iron deficiency anemia in first time and frequent female blood donors

سابقه و هدف آهن يكي از عناصري است كه در تمامي سلول‌ها و بسياري از مسيرهاي متابوليك بدن نقش دارد. محل اصلي آن در بدن در ساختار هموگلوبين گلبول قرمز مي‌باشد. اهداي خون مستمر تأثير به سزايي بر كاهش ذخاير آهن بدن در زنان اهداكننده خون دارد به نحوي كه در صورت بروز كم خوني، از يك طرف اهداي خون را براي اين گروه منتفي ساخته و از طرف ديگر بررسي و درمان آن، بار اقتصادي زيادي را بر آن‌ها تحميل مي‌كند. اين مطالعه به بررسي شيوع كم خوني فقر آهن و مقايسه آن در خانم‌هاي اهدا كننده خون بار اول و مستمر مراجعه كننده به پايگاه تهران پرداخته است. مواد وروش‌ها مطالعه انجام شده از نوع هيستوريكال كوهورت (Historical cohort) بود كه در آن 69 خانم اهداكننده خون بار اول به عنوان گروه شاهد و 75 خانم اهداكننده خون مستمر به عنوان گروه مورد به صورت تصادفي انتخاب شدند. تمامي اهداكنندگان قبل از اهداي خون از نظر نداشتن كم خوني، با استفاده از آزمايش نواري تعيين هموگلوبين آزمايش شده و واجد شرايط براي اهدا تشخيص داده شدند. نمونه خون اهداكنندگان بار اول و مستمر جهت بررسي دقيق وضعيت كم خوني به وسيله دستگاه شمارشگر سلولي و همچنين سنجش پارامترهاي بيوشيميايي نشان دهنده وضعيت آهن بدن به آزمايشگاه انتقال داده شد. آناليز آماري اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار SPSS نگارش 11 انجام گرديد. يافته‌ها طبق نتايج به دست آمده به دليل وجود اختلاف معني‌دار از نظر سن، بين هر دو گروه اهدا كننده بار اول و مستمر ( p<0.001)، آناليز آماري، در دو گروه سني زير 45 سال و بالاتر از 45 سال به طور جداگانه انجام شد. در گروه سني اهدا كنندگان مستمر زير 45 سال، كاهش چشمگيري در ميزان هموگلوبين نسبت به اهداكنندگان بار اول در همين گروه سني ديده ‌شد ( p<0.003). شيوع آنمي فقر آهن در اهداكنندگان مستمر 10/7 درصد و در اهداكنندگان بار اول 6/6 درصد بود. افزايش قابل توجهي نيز در ميزان TIBC و ترانسفرين در گروه اهداكننده مستمر نسبت به اهداكننده بار اول جود داشت ( p<0.003 p<0.006). ميزان فريتين سرم نيز كاهش قابل توجهي در گروه اهداكنندگان مستمر زير 45 سال در مقايسه با اهداكنندگان بار اول نشان داد ( p<0.004). نتيجه گيري اين مطالعه نشان مي‌دهد كه اهداي مستمر خون نقش مهمي در كاهش ميزان فريتين و افزايش ميزان ترانسفرين داشته و حاكي از مصرف بيشتر آهن و تخليه ذخاير آن در مغز استخوان در گروه اهداكننده مستمر خانم نسبت به اهداكنندگان بار اول مي‌باشد. از اين رو اضافه نمودن اندازه‌گيري فريتين و ترانسفرين سرم به عنوان شاخص‌هاي مهم تشخيص كم خوني فقر آهن در فهرست آزمايش‌هاي معمول اهداكنندگان مستمر خانم و تنظيم دفعات اهداي خون با توجه به ميزان اين دو پارامتر پيشنهاد مي‌گردد.

Background and Objectives Iron is an essential element which plays its role in metabolic pathway in the body and it is required by every human cell. Main site of iron lies in the structure of hemoglobin in red blood cell. Blood donation has a marked influence on body iron stores in female blood donors leading to anemic blood donors unable to donate; moreover, the anemia may trigger a costly medical evaluation. This study was conducted to evaluate the frequency of iron deficiency anemia in first time and frequent female blood donors referring to Tehran Blood Transfusion Center. Materials and Methods In this study (historical cohort), 69 first time female blood donors as the control group and 75 frequent female blood donors as the case group were randomly selected. Hemoglobin in the two groups of blood donors was tested by Hb strip and all of them were considered eligible for donation. Blood samples of blood donors were transferred to the laboratory for the evaluation of biochemical parameters for iron status in the body and cell blood counting. These data were compared between the two groups by using SPSS statistical data program. Results The age range in the two groups was significantly different (p<0.001). Therefore, female blood donors were divided in two groups according to age: above and below 45 years of age. There was a significant decrease in Hb level in frequent blood donors when compared with the Hb level in first time female blood donors at age range below 45 years (p<0.003). According to the results, frequency of anemia was 10.7% in frequent female blood donors and 6.6% in first time female blood donors. Serum transferrin and TIBC levels in frequent female blood donors were significantly higher than the first time blood donors (p<0.003, p<0.006). We found significant decrease in ferritin level at age range below 45 years among frequent female blood donors when compared with ferritin level in first time female donors (p<0.04). Conclusions The results show that blood donation has a marked influence in decreasing ferritin and increasing transferrin levels in frequent female blood donors which indicates complete depletion of iron in their bone marrow. Ferritin and transferrin measurement is an important factor for diagnosis of iron deficiency and should be included in the routine assessment of female blood donors. We recommended that the frequency of phlebotomy be adjusted according to levels of serum ferritin and serum transferrin.