كاني‌شناسي، زمين‌شيمي و ريخت‌شناسي ذرات تشكيل‌دهنده‌ي پديده‌ي گرد و غبار در شهرستان گناباد

Mineralogy, geochemistry and morphology of the dust storms particles in the city of Gonabad

يكي از نواحي ايران كه به دليل خشكسالي­هاي اخير دستخوش پديده نوظهور گرد و غبار شده است شهرستان گناباد در جنوب استان خراسان رضوي است. به منظور بررسي ويژگي­هاي فيزيكي و شيميايي ذرات گرد و غبار و نقش آنها در آلودگي محيط زيست، تعداد 9 نمونه جمع­آوري شد و جنبه­هاي كاني­شناسي، زمين­شيميايي و ريخت­شناسي آنها به روش بررسي XRF, XRD و SEM و ميكروآناليز EDX مطالعه شد. بررسي­هاي XRD نشان داد كه تركيب كاني­شناسي غالب شامل تكتوسيليكات­ها (كوارتز و فلدسپارهاي قليايي)، كربنات­ها (كلسيت) و كاني­هاي رسي است. نتايج حاصل از طيف­سنجي XRF نشان داد كه تركيب اكسيدهاي اصلي گرد و غبار گناباد شبيه تركيب ميانگين ساير نقاط دنياست. بررسي ضريب غني­شدگي (EF) براي عناصر مختلف نشان داد كه V،Cu, Ba و Co داراي EF< 10 و خاستگاه طبيعي و پوسته­اي هستند و عناصر Cr, Pb, Zn, Niبه دليل بالا بودن ضريب غني­شدگي (بالاتر از 10) خاستگاه غيرپوسته­اي و غيرطبيعي (فعاليت­هاي انساني) دارند. تصاويرSEM نشان داد كه ذرات گرد و غبار گناباد بيشتر به شكل­هاي كروي، نامنظم و منشوري هستند. بيشتر نمونه­هاي گرد و غبار داراي اندازه­هاي بين 15 تا 50 ميكرومتر هستند. نتايج ريزتجزيه EDX حضور فازهاي كوارتز، كلسيت و كاني­هاي آلومينوسيليكاته را تاييد كرد.

Recently Gonabad, south of Khorasan Razavi Province, in eastern Iran is affected by dust storm phenomena. To determine the physical and chemical characteristics of dust particles and their role in environmental pollution, 9 samples were collected for XRF, XRD, SEM and EDX micro analysis. XRD analysis showed that most of mineralogical composition comprise tectosilicates (quartz and alkali feldspar), carbonates (calcite) and clay minerals. XRF results show that the composition of major oxides at these dust particles is similar to other dust particles in the world. Enrichment factor for measured elements show that Co, Cu, Ba ، V with EF<10 are natural and Cr, Pb, Zn, Ni with EF>10 are anthropogenic. SEM analysis shows that spherical, irregular and prismatic forms are the most important constituent shapes of the dust particles of Gonabad.