بررسي شيمي كاني، همبرزايي و سن‌سنجي سنگ‌هاي ديابازي گنبدهاي نمكي سازند هرمز، جنوب ايران (استان هرمزگان)

Mineral chemistry, paragenesis and geochronological studies of the Hormuz Formation diabase rocks in the salt domes of sothern Iran, Hormozgan Province

سنگ­هاي ديابازي سازند هرمز، دستخوش انواع فرآيندهاي ثانويه دگرساني و دگرگوني رخساره­ي شيست سبز تا اوايل رخساره­ي آمفيبوليت شده­اند. اين سنگ­ها، در نتيجه فرآيند دگرنهادي نفوذي و دگرساني گرمابي، دگرسان و به دليل سيال­هاي آبدار غني از CO2 و برهم­كنش سنگ-سيال، دگرگون شده­اند. كاني­هاي فلدسپات، پيروكسن، اليوين، آپاتيت، روتيل، مگنتيت و پيريت، جزء كاني­هاي ماگمايي اوليه­ي اين سنگ­ها و ساير كاني­هاي موجود در اين سنگ­ها، فراورده تبديل كاني­هاي اوليه در اثر دگرساني و دگرگوني گرمايي هستند. فلدسپات­ها به لابرادوريت، آلبيت و ارتوكلاز تفكيك مي­شوند. لابرادوريت و آلبيت در دماي كمتر از 700 درجه­ي سانتي­گراد و فشار كمتر از 6 كيلوبار متبلور شده­اند كه شرايط دماي باز تبلور آنهاست. ارتوكلاز در 700 درجه­ي سانتي­گراد، 6 كيلوبار و بيش از 1000 درجه­ي سانتي­گراد، بيش از 7 كيلوبار متبلور شده­اند و جزء كاني­هاي ماگمايي است. كلينوپيروكسن­ها به اوژيت و ديوپسيد تفكيك مي­شوند كه در دماي 1100 تا 1300 درجه سانتي­گراد متبلور شده­ و جزء كاني­هاي ماگمايي هستند. پيروكسن‌ها نيمه قليايي تا قليايي هستند و در محيط بازالت­هاي تولئيتي درون­صفحه­اي يا بازالت­هاي كف­اقيانوسي تشكيل شده­اند. پلاژيوكلاز فلدسپات­ها و كلينوپيروكسن­ها شرايط اكسيدان را نشان مي­دهند. با توجه به زيركن­هاي تجزيه شده­ي ديابازهاي گنبد نمكي بند معلم (Ma 4/6 ± 4/539) و گنبد نمكي چمپه (Ma 1/6 ± 5/543)، سن تبلور و تشكيل اين سنگ­ها، كامبرين پيشين است. بيشتر اين زيركن­ها، خاستگاه ماگمايي دارند. سن اين ديابازها نشان مي­دهد كه نفوذ آنها همزمان و/يا پس از شروع كافت‌شدگي پيشين زيستي نو تا كامبرين پيشين بخش شمالي صفحه­ي عربستان و رسوب­گذاري سازند هرمز در حوضه­ي خليج فارس بوده است.

The studied diabase rocks of the Hormuz Formation have undergone a variety of secondary processes and greenschist facies to amphibolite facies metamorphism. These rocks are metasomatized due to the effect of infiltrating metasomatism and hydrothermal alteration and are metamorphed due to CO2-rich aqueous fluids and rock-fluid interaction. Feldespat, pyroxene, olivine, apatite, rutile, magnetite and pyrite are the primary magmatic minerals present in these rocks and other minerals, are products of the transformation of the primary minerals due to metasomatism and thermal metamorphism. Feldspars are labrador, albite and orthoclase. Labrador and albite were crystalized at tempretures of <700 and pressures of <6 kbar which is their recrystallization tempreture. Orthoclase was crystalized at tempretures and pressures of 700, 6 kbar and >1000, >7 kbar and is a magmatic mineral. Clinopyroxens are augite and diopside and were crystalized at 1100 to 1300 and are magmatic minerals. Pyroxenes are subalkaline to alkaline and were formed within plate tholleitic basalt or oceanic floor basalt environment. Plagioclase and pyroxene minerals show oxidation conditions. According to the analyzed zircons from Band-e Moullem (539/4 ± 6/4 Ma) and Champeh (543/5 ± 6/1 Ma) salt dome diabase, these rocks have been crystalized and formed during Early Cambrian time. In addition, most of these zircons have a magmatic origin. This estimated age suggests that the intrusion of these diabase, occurred during and/or after the Neoproterozoic to Early Cambrian rifting of the northern part of the Arabian plate and the sedimentation of the Hormuz Formation in the Persian Gulf Basin.