ظرفيت نظري رهيافت قابليت آمارتيا سن براي مقوله شهروندي

The theoretical capacity of Amartya Sen’s capability approach for the concept of citizenship

رهيافت قابليت آمارتيا سن، هرچند بحث اوليه خود را از حوزه رفاه و اقتصاد شروع كرده است، ولي به‌سرعت به ديگر حوزه‌هاي دانشگاهي (حوزه‌هاي اجتماعي و انساني) گسترش يافت. اين رهيافت در بسياري از حوزه‌هاي تخصصي به‌كار رفته و كاربردي شده است. با وجود بسط رهيافت «قابليت» در حوزه‌هاي علوم اجتماعي و دانش سياسي، ورود آن به حوزه شهروندي و بسط نظري آن در اين فضا، مهجور واقع شده است.هدف اصلي اين مقاله پاسخ به اين پرسش است كه آيا رهيافت قابليت، از مؤلفه‌هاي لازم براي تدوين يك نظريه شهروندي برخوردار است؟ ازآنجاكه همه سنت‌هاي شهروندي داراي دو مقوله حق و مسئوليت هستند، در صورت وجود اين دو مفهوم در رهيافت قابليت به‌گونه‌اي كه نسبت بين آن‌ها بتواند رابطه فرد با جامعه و دولت را توصيف كند، مي‌توان ادعا كرد كه رهيافت قابليت آمارتيا سن به‌صورت بالقوه، مقوله شهروندي را نيز دربر مي‌گيرد. در اين مقاله مشخص شده است كه اين رهيافت با تأكيد بر مؤلفه‌هايي مانند «حق اخلاقي» و «مسئوليت متعهدانه»، از ظرفيت لازم براي تدوين مقوله «شهروندي قابليتي» برخوردار است.

The capability approach has been the subject of increasingly enthusiastic enquiry in development studies and welfare economics over the last three decades. Although Amartya Sen's capability approach was born in the field of economics, it extended very soon to the humanities and to other social sciences. This approach has been applied in many areas and a practical version has been created. In spite of its development within social and political sciences, few efforts to extend it to the citizenship area have been made. This paper attempts to provide an answer to the question whether the capability approach includes elements sufficient for formulating a citizenship hypothesis. On the basis that every citizenship tradition encompasses two dimensions of right and responsibility, if these two concepts are embodied in the capability approach in such a way as to explain the relationship between individual and society, then we can claim that the capability approach has the potential of extending to the field of citizenship. We show that this approach, with its emphasis on elements like "moral right" and "committed responsibility", encompasses sufficient features for the development of "citizenship of capability".