چيستي و چرايي مفهوم ميان‌رشته‌اي آينده‌نگاري راهبردي در فرارشته آينده‌پژوهي

The interdisciplinary concept of strategic foresight in the trans-disciplinary of futures studies: what is it and why does it matter?

ظهور فرارشتۀ آينده‌پژوهي پس از جنگ جهاني دوم، سبب كنار نهاده شدن غيب‌گويي و پيش‌گويي‌هاي پيامبرگونه شد. اين فرارشته با وجود فرازوفرودهاي گوناگون در طول دهه‌هاي اخير، همواره سعي در ارائه گزاره‌هايي علمي درباره آينده داشته است. در اين ميان، رويكردها و مفاهيم مختلفي در عرصه آينده‌‌پژوهي توليد شده است كه هريك با وجود برخي نقاط مشترك، داراي ويژگي‌ها و مميزه‌هايي هستند. يكي از مهم‌ترين اين مفاهيم، آينده‌نگاري راهبردي است. اين مقاله در پي بررسي چيستي و چرايي اين مفهوم است. در اين راستا ابتدا به تعريف و تعيين جايگاه آينده‌نگاري راهبردي در آينده‌پژوهي پرداخته شده و سپس ماهيت ميان‌رشته‌اي اين مفهوم و مباني معرفت‌شناسي آن، مورد تحليل و واكاوي قرار گرفته است. يافته‌هاي اين مقاله نشان مي‌دهند كه آينده‌نگاري راهبردي به‌عنوان يك ميان‌رشته به مسير روبه‌رشد خود ادامه مي‌‌دهد و برخلاف برخي ديگر از رويكردهاي آينده‌پژوهي با شكست و افول روبه‌رو نشده است. اين ميان‌رشته از نوعي عقلانيت درون‌پارادايمي برخوردار است و متناسب با ويژگي‌هايي كه دارد، مي‌تواند در زمينه‌‌هاي مختلف برنامه‌ريزي بلندمدت كشور، به‌ويژه در حوزه‌هاي اقتصادي، بسيار رهگشا و كارساز باشد. در پايان مقاله، پيشنهادهايي در راستاي توجه و به‌كارگيري هرچه بيشتر آينده‌‌نگاري راهبردي در كشور ارائه شده است.

The emergence of the trans-disciplinary of futures studies after World War II put aside prophet-like fortune-telling and predictions. This trans-disciplinary, having undergone ups and downs during the recent decades, always tried to provide some scientific propositions about the future. Among these, different approaches and concepts were proposed in the field of futures studies, and each despite commonalities has specific futures and distinctions. One of these most important concepts is the concept of strategic foresight. This paper aims at exploring the quiddity of this concept. First, the significance and position of the strategic foresight in futures studies was defined and delineated, and then the interdisciplinary identity of this concept and its epistemological basis were analyzed. The findings indicated that strategic foresight as an interdisciplinary is progressing, and unlike some other, approaches of futures studies were not associated with failure and decline. This interdisciplinary benefits from some kind of inter-paradigm rationality, and consistent with its features it can be highly efficient in different contexts of long-term planning of the country, especially in economy. Finally, some suggestions were made to pay more attention to and apply strategic foresight in the country.