رابطه معرفت عقلي و قلبي در غزالي شناسي جديد

The Relationship between Rational knowledge and Heart Knowledge in Modern Studies on Al-Ghazali

بر اساس تحقيقات جديدي كه در غرب انجام شده فرضيه نويني در مورد انديشه غزالي شكل گرفته است كه مدعي است بر خلاف تصور رايج، تفكر عقلاني از نظر غزالي مهمترين ابزار معرفت و رسيدن به غايي ترين هدف انسان است. گرچه غزالي به عنوان منتقد فلاسفه شناخته مي شود ولي روش فكري وي همواره مشحون از استدلالات عقلي و فلسفي است و لذا از ديد برخي از محققان، غزالي سهم مهمي در عقلي سازي فرهنگ جهان اسلام و انتقال انديشه هاي ابن سينا به اخلاف خود داشته است و خودش نيز در نظريه پردازي هاي ديني و عرفاني خود از مباني سينوي بهره هاي فراوان برده است. در اين مقاله سعي شده است محورهاي اصلي غزالي شناسي جديد و همچنين مباني تصوف عقلاني غزالي مورد تحليل قرار بگيرد. همچنين نشان داده شده است كه رسيدن به بالاترين مراتب معرفت كه در انديشه غزالي به قلب نسبت داده مي شود از نظر او تنها پس از طي مقدماتي ممكن مي شود كه در حوزه معرفت عقلاني است.

Although al-Ghazali is known as a critic of philosophers, his intellectual approach is full of rational and philosophical argumentations. That is why, some scholars have taken the view that al-Ghazali has had a big contribution to the rationalization of the Islamic culture and especially in transferring Avicenna's thoughts to his successors. He has also used Avicenna's thought foundations in his religious and mystical theorizations. The present article is an attempt to analyze the relationship between the rational knowledge and the heart-knowledge based on al-Ghazali’s rational mysticism and the main pillars of the new approaches to his works in the last two decades. Based on these bases, it will be argued that the achievement of the highest level of knowledge, which is associated to the heart in al-Ghazali’s thought, is made possible after rational preliminaries. Even the heart knowledge itself is in principle equal to the perfection of the rational knowledge.