ديپلماسي علم و فناوري: راهبردي نو در توسعه كشورهاي اسلامي

Science and Technology Diplomacy: New Strategy for Development in Islamic Countries

دستيابي به توسعه در عصر حاضر مستلزم دسترسي به منابع و متغيرهايي است كه در دو سطح ملي و بين المللي تعريف مي شوند. علم و فناوري به عنوان متغير اصلي در روند توسعه كشورها است. بهره گيري از علم و فناوري روز، مستلزم پيوستن به شبكه جهاني دانش و برقراري تعامل، بويژه با صاحبان علم و فناوري در اين شبكه است. دولتها بعنوان بازيگران اصلي در در فضاي بين‌المللي، بستر تعامل ساير كنشگران ملي در فضاي بين الملل را فراهم مي كنند. بر اين اساس سياست خارجي نقشي محوري در ايجاد بستر همكاريهاي علمي و فناورانه دارد. از سوي ديگر توانمنديهاي يك كشور در حوزة علم و فناوري مي تواند ابزاري پيشبرنده در حوزه سياست خارجي باشد . به همين دليل ديپلماسي علم و فنّاوري علاوه بر شبكۀ ملي تابعي از شبكۀ بين‌المللي همكاري‌هاي علمي و فنّاورانه است. كشورهاي اسلامي خواهان توسعه، بايد ضمن دارا بودنِ توانمنديهايي كه ساير اعضاي شبكه را به تداوم حضور آنها نيازمند مي‌كند، با شناخت قواعد بازي در اين ساختارِ پيچيده، تعاملي مثبت و مبتني بر وابستگي متقابل با ساير اعضاي شبكه ايجاد كنند. تدوين مدل ديپلماسي علم و فناوري در اين كشورها، مدل تعامل بين المللي براي توسعه هر كشور را مشخص خواهد كرد. اين مدل بر پايه پيشرانهاي اقتصادي، سياسي، اجتماعي، فناورانه، ارزشي و زيست محيطي از يكسو و متغيرهاي ملي از سوي ديگر تدوين مي شود. كشور تركيه نمونه مناسبي در اين حوزه است. روش پژوهش در اين مقاله توصيفي-تحليلي و مبتني بر مطالعه اسنادي و كتابخانه اي است.