تحولات معنايي ور / بر

Semantic Changes of Var / Bar

برخي از صورت هاي زباني طي تحولات زبان، چندمعنا مي شوند و ممكن است معناي اوليه خود را از دست بدهند. گاهي اين صورت ها در ساختار هاي مختلف به صورت رسوبي باقي مي مانند و معني اصلي آنها جز از طريق بررسي هاي تاريخي، قابل درك نيست. در زبان فارسي امروز، «ور / بر» به معني «كنار، سمت، سو، نزد، پيش» به كار مي رود. در اين پژوهش با استفاده از داده هاي زبان اوستايي، فارسي ميانه و متون ادب فارسي در دوره اسلامي، معني اوليه «ور/ بر» و تحولات معنايي آن مشخص مي گردد. همچنين، روند واژگاني شدگي صورت هاي زباني ساخته شده با «ور / بر» و فرايند دستوري شدگي آن بررسي مي شود. «ور / بر» در زبان اوستايي varah و در زبان فارسي ميانه war به معني «سينه» بوده است. در فارسي دري (متون نظم و نثر دوره اسلامي)، «بر» با توسيع معنايي، معني «آغوش» و از طريق مجاز و استعاره، معني «كنار، سمت، پيش، نزد» و «مقابل، جلو» يافته است. امروزه «ور / بر» در ساختمان واژه هايي همچون «بروبازو، برورو» و نيز در عبارت هاي «دربرداشتن» و «دربرگرفتن» به كار مي رود و اگر چه براي فارسي زبانان، از منظر ساختواژي قابل تشخيص است، اما از منظر معنايي تيره به نظر مي رسد. اين كلمات مركب و ساخت هاي نحوي مراحل آغازين واژگاني شدگي را طي مي كنند. «ور / بر» امروزه، به عنوان اسم در معني «كنار، سمت، نزديك»، در ساخت هاي مانند «اين ور» و «برِ خيابان» رايج است. در ساخت «ورِ دل كسي نشستن»، «ور» حرف اضافه به معني «نزد، پيش» است كه افزون بر معني مكان نشانه هايي از معاني اصلي خود را نيز به همراه دارد.

The relationship between semantics and phonology is generally denied (Archangeli & Pulleyblank, 1994: 5, 433). That is, semantic and phonological changes usually apply independently. Phonological processes of Persian which convert a phonemic representation to its phonetic representation mostly do not involve any meaning changes. However, there are few idiosyncratic words in Persian whose phonetic representations which are used in the colloquial style differ in meaning from their phonemic representations.Various types of semantic changes including extensionand restriction of meaning or both, in addition to pragmatic changes occur in these words. In some cases the meaning changes accompany a change in spelling too. This research addresses phonology-semantics interaction using “lexical-access constraints” (Boersma, 2001), in optimality theory as the sole theory to make the analysis of phonology-semantics interaction to some extent possible. Furthermore, some of these interactions occur to save energy and to make less muscular effort. This is usually discussed in functional rather than formal approaches. Following Kirchner (1989) this research integrates functionalism and formalism in optimality theory to deal with this issue.