نقد و تحليل ساختار آييني اسطوره سياوش (مقايسه سياوش- سياوشان با تراژدي- ديونيسيا برمبناي نظريه اسطوره و آيين)

The Analysis of the Ritualistic Structure of the Siāvash Myth Based on the Mythological Literary Criticism: A Comparative Study of “Siāvash-Siāvashān” and “Tragedy-Dionysus”

نظريه «اسطوره و آيين» يا نظريه «آيين­گرايي اسطوره» كه حيات اسطوره را وابسته به آيين مي‌داند و يكي از رويكردهاي اصليحوزه «نقد اسطوره­شناختي» است، در شكل‌هاي جديد خود، بين اسطوره و آيين پاراديمي مشترك پيدا مي‌كند. در اين جستار برمبناي اين نظريه، تبلور آيين سياوشان را در اسطوره سياوش در شاهنامة فردوسي بررسي مي­كنيم. سياوش از ايزدان پيشازردشتي ايراني مرتبط با اساطير باروري و فرهنگ كشاوزي است كه آيين پرستش او در آيين سياوشان باقي مانده است. محوريت اين آيين كه در اسطوره همچنان حفظ شده، نقش بنيادين «مرگ مقدس» است كه قابل تحليل با آيين قرباني كردن شاه مقدس در جشنواره­هاي تحويل سال و مراسم سوگ نمايشي مربوط به آن است. برپايه نظر انسان­شناسان در تحليل آيين ديونيسيا، اشعار مربوط به مرگ مقدس ايزد ديونيسوس در شكل­گيري تراژدي مؤثر بوده است. همين ارتباط بين سياوشان و اسطوره سياوش نيز موجود است كه در اين جستار از ديدگاه انسان­شناسانه نقد اسطوره­اي بررسي شده و درنهايت، پيوند اين پارادايم با چرخه زمان اساطيري (از طريق الگوي مرگ و ولادت دوباره) به‌عنوان نظم­دهنده و ايجاد تجربه فناناپذيري براي بدنه مخاطبان اسطوره- آيين، به‌عنوان كاركرد اصلي آيين- روايت شناخته شده است.

The idea of the ritualism of mythpoints out that the existence of myth depends on rituals. The recent developments of this theory underline a common paradigm between myth and ritual. This paperexplores the emergence of the “Siāvashān” ritual in relation to the Siāvash myth in Ferdowsi’sShahnameh.Siāvash is one of the pre-Zoroastrian Persian gods who is associated with fertility myth and the agricultural culture. The ritual of his invocation is an inseparable part of the Siāvashān ritual. At the core of this ritual is “holy death,” which can be analyzedalongside the rite of the sacred king’s sacrifice and the dramatization of mourning for him during the New Year’s festivals. According to the anthropologists’ analyses of Dionysian ritual, the poetry associated with the holy death of Dionysus played an important role in the birth of tragedy. A similar relation existsbetween the Siāvash myth and the Siāvashān ritual.