كليدواژه :
بلاغت , بيان , بديع , مراعات‌النظير
چكيده فارسي :
مراعات‌النظير تا قرن پنجم هجري در كتاب‌هاي بلاغي اسم و رسم مستقلي ندارد و برپايۀ اسناد و مدارك موجود، نخست رادوياني از اين آرايه نام برد، سپس بلاغيان ديگر آن را بيشتر مورد بحث قرار دادند و كم‌كم جايگاه اين آرايه ميان مباحث علم بديع تعيين و تبيين شد. پيش‌تر، ضمن مباحثي مانند «ائتلاف»، «تقسيم» و «مقابله»، طرح كم‌رنگي از مبحث مراعات‌النظير را ملاحظه مي‌كنيم كه چندان گويا نيست. در ادامه، به پيشينه بحث اشاره مي‌كنيم. در مقالۀ حاضر، پس از بررسي پيشينۀ بحث مراعات‌النظير، تعريف اين آرايه را «تشكيل رابطۀ معنايي تناظر ميان اجزاي كلام براي ايجاد مضمون ادبي» دانسته‌ايم و همين رابطه باعنوان «علاقه» بنياد مجاز را نيز مي‌سازد. مطالعۀ دقيق آميغ‌هاي مراعات‌النظير و كاركردهاي تصويرآفريني، مضمون‌پردازي، فضاسازي، مبنادهي و انسجام‌بخشي اين آرايه، و معيارهاي صحت، ابداع، وضوح و اعتدال براي ارزيابي آن، از ديگر دستاوردهاي اين مقاله است. اين بحث‌ها در بلاغت اسلامي معمولاً راجع‌به مباحثي مانند مجاز، تشبيه و استعاره هم سابقه دارد.
چكيده لاتين :
Taxis, or mora’atal-nazir, did not occupy a considerable position in rhetorical books until the fifth century after hijra. Radouyani introduced it for the first time, and then, another rhetorician elaborated on this figure and, gradually, the termbecame established in rhetoric. There are traces of this term in earlier descriptions of other tropes such as i’etelaf, taqsim, and moghabeleh. This article, drawing on Islamic rhetoric, gives a more nuanced definition of this term. Reviewing the history of mora’atal-nazirshows that this trope shapes a chain of semantic relation between different parts of speech. A similar relation, under the category of ‘alagheh,can be found in different forms of figurative language. I have also studied different functions of this trope and how we can evaluate it.
