بررسي تطبيقي آيات امامت در تفاسير اماميه و زيديه تا پايان دوره آل بويه

اماميه در مباحث كلامي خود، بر 5 آيه اولي الامر، تطهير، ولايت، مودت و مباهله تاكيد دارند. بررسي تطبيقي تفاسير اماميه و زيديه از آغاز تا پايان عصر آل بويه در نيمه سده پنجم، از اين آيات و شناخت شباهت ها و تفاوت هاي تفسيري آنها، مساله اصلي اين مقاله است و دامنه آن به تفاسير ابوالجارود، مقاتل بن سليمان، قمي، حبري، فرات كوفي و شيخ طوسي محدود شده كه در سه دوره اوليه (تا سال 150هجري)، مياني(تا پايان غيبت صغري در 329هجري) و پاياني(دوره آل بويه) طبقه بندي خواهد شد. در ابتدا مشخص شد كه تفسير مقاتل كمترين شباهت را به تفاسير شناخته شده زيدي و اثني عشري دارد و از اين رو در نتايج به دست آمده در نظر گرفته نخواهد شد. در ميان تفاسير باقي مانده بررسي هاي صورت گرفته نشان مي دهد كه از نظر روش و محتوا (تفسير حديثي) شباهت هاي فراواني ميان تفاسير اثني عشري و زيدي وجود دارد. عموم اين تفاسير، را مي توان روايي شمرد كه همگي در پي اثبات نزول اين آيات درباره 5 تن هستند هرچند تاكيد بر نقل روايات در ميان تفاسير زيدي، برجسته تر به نظر مي رسد. شيخ طوسي تنها مفسري بود كه علاوه بر نقل حديث، به دلالت هاي كلامي هم پرداخته بود. استنتاجهاي كلامي شيخ طوسي نشان مي دهد كه مفسران پيشين، بيش از هر امري متوجه تعيين شخص جانشين پيامبر بودند ولي در دوره آل بويه، تفسير اين آيات به سمت اثبات ويژگي هاي امام جمله عصمت آنها حركت كرده است.