نقد سياست اجتماعي در باب زنان سرپرست خانوار در ايران

Criticizing The Social Policy of Female-Headed Households in Iran

جامعۀ ايران بيش از يك قرن است كه در معرض تغييرات اجتماعي-اقتصادي قرار دارد و به‌سرعت نهادهاي سنتي از جمله خانواده دستخوش تغيير شده است. يكي از نشانه­ هاي اين تغييرات افزايش تعداد زنان سرپرست خانوار است؛ زناني كه به گواهي آمار جزء فقيرترين فقرا قرار دارند. هر كشوري از جمله ايران، براي اين گروه از زنان براساس ارزش ها و ايدئولوژي­هاي حاكم بر آن كشور سياست‌ها و برنامه­ هايي را در نظر گرفته است. هدف اين پژوهش، نقد و بررسي سياست اجتماعي در باب زنان سرپرست خانوار از طريق بررسي قوانين مكتوب ايران پس از انقلاب است كه با استفاده از روش تحليل محتواي كيفي و با رجوع به متن قوانين اساسي، مدني، جامع نظام رفاه و تأمين اجتماعي، كار و برنامه‌هاي پنج‌سالۀ پس از انقلاب به اين مهم مي‌پردازد. براي فهم بهتر سياست اجتماعي در ايران، مروري بر گونه ­شناسي ­هايي از سياست اجتماعي در كشورهاي مختلف با ايدئولوژي­هاي متفاوت در بخش نظري داشته­ايم. يافته­ هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد قوانين ايران در حوزۀ قوانين اساسي، بيشتر سوسيال‌دموكرات و فراگير؛ در حوزۀ قوانين مدني، سنتي و غيرواقع­گرا؛ و در حوزۀ حقوق اجتماعي تا حدي رو به سياست‌هاي ليبرالي و بازارمحور است. در ايران نقش اصلي زنان، خانه‌داري و مادري است، اما اگر به‌طور ناگهاني سرپرست خانوار از خانه غايب شود، براساس سياست توانمندسازي زنان سرپرست خانوار، انتظار مي‌رود اين زنان در عين حفظ نقش قبلي خود، خانه را به قصد كار ترك كنند. اگر سياست ما بر نقش سنتي زنان تأكيد دارد، چرا در پي توانمند سازي زنانيم؛ به نظر مي‌رسد در اين سياست­ ها ناهمخواني­ هايي وجود دارد.

It is more than a century that Iranian society has undergone socioeconomic changes same as all around the world. These changes have been on the path of development and modernization and have rapidly altered traditional institution including family. A sign of these changes is the increased in number of female-headed households; which, according to the reports of the Statistical Center of Iran, has increased by 72% in the past 15 years. Referring to the growing trend in the number of female-headed households who are considers as the poorest poor group in the societies, every state including Iran, has its own program for supporting them. The purpose of this research is to study social policy regarding female-headed household by reviewing the relevant written laws in the country. The findings show that Iranian laws are mostly socio-democratic in the domain of constitutional laws, traditional and idealistic in the realm of civil laws, and somehow liberal and market-oriented in the domain of social laws. In accordance with global evolution in recent decades, development plans in Iran have shifted from supportive policy to empowerment discourse. Conclusion: Results show a contradiction between laws and plans for female-headed household in Iran. It means that, as the major role of women in Iran is to be a wife/mother; if male heads of households suddenly disappear, based on empowerment policy, women are expected to leave the house for work. It means they have to keep their previous roles besides new one