شبيه‌سازي انسان؛ چالشي نو فراروي اخلاق و حقوق بشر

ما از اصطلاح «شبيه‌سازي انساني» دو نوع كاربرد را درك مي‌كنيم: شبيه‌سازي مولد و شبيه‌سازي غير مولد. اولي كه هدفش توليد مثل و تكثير مي‌باشد، عبارت است از انتقال هسته يك سلول به درون يك اوسيت خارج شده توسط عمل جراحي به منظور به‌دست آوردن يك جنين انساني كه از نظر ژنتيكي همانند دهنده اين سلول است. در اين‌جا، جنين پرورش‌يافته با هدف بارداري درون رحم كاشته مي‌شود. خبر شبيه‌سازي مولد ـ كه توسط آنتي نوري اعلام شد و برخي او را «ديوانه شبيه‌سازي» ناميده‌اند ـ از حوزه توليد مثل غير جنسي بر مي‌آيد كه اساساً با توليد مثل طبيعي انساني متمايز است. دومي نيز بر تكنولوژي انتقال هسته سلولي تكيه دارد، ولي هدفش از نظر درماني، باز آفريني يك بافت يا يك عضو مي‌باشد. وجه تمايز اساسي ميان اين دو نوع شبيه‌سازي به هدف دنبال كننده آن متكي است. اين دو نوع شبيه‌سازي، مخصوصاً شبيه‌سازي مولد، يك مفهوم تحولي دارند، به اين دليل كه از نظر پيشرفت علوم زندگي بي‌سابقه هستند. هيچ كس ديگر جرأت ندارد كه اين داستان را با قصه‌اي همچون «هزار و يك شب» يكي بداند. بر عكس، انسان شبيه‌سازي شده اگرچه تاكنون متولد نشده باشد در مدت زماني كوتاه متولد خواهد شد و به‌زودي تولدش يك واقعيت خواهد بود. در حال حاضر هم جامعه بين‌المللي و هم دولت‌هاي ملي متفقاً با شبيه‌سازي مولد مخالفت كرده‌اند. در برابر پيشنهاد فرانسه و آلمان، سازمان ملل متحد راه حلي را در مورد نگارش يك توافق نامه بين‌المللي كه در برگيرنده منع شبيه‌سازي مولد مي‌باشد تصويب نموده است. بيانيه جهاني ژنوم انساني و حقوق بشر سازمان يونسكو، مصوب نوامبر 1997 م.، بدون هيچ ابهامي، اعمالي را كه موجب تعرض به شأن و كرامت انساني شود از نظر كاربرد زيست‌شناسي و زيست پزشكي، ممنوع كرده است و بر اساس مصوبه 12 ژانويه 1998 م.، شوراي اروپا نيز خلق يك موجود انساني كه از نظر ژنتيكي مشابه با يك موجود انساني ديگر باشد، خواه زنده يا مرده، ممنوع است بنابراين با لحاظ معيارهاي سخت حقوق بشر و موازين بين‌المللي اخلاق زيستي اين سؤال مطرح مي‌شود كه آيا شبيه‌سازي توليد مثل مصنوعي انسان داراي مشروعيت قانوني است يا بايد بر ممنوعيت آن پاي فشرد.