تطوّر شخصيّت جوانمرد در داستانهاي فارسي (بررسي سه داستان سمك عيّار، داش آكل و قيدار)

The evolution of chivalrous character in Persian literature The case study of three stories, “Samak e Ayyar”, “Dash Akol” & “Qeidar”

در مقالۀ حاضر به‌منظور بررسي سير حضور و تحوّل شخصيّت جوانمرد در ادبيّات داستاني فارسي، سه داستان سمك عيّار، «داش آكل» و قيدار از لحاظ شباهت‌ها و تفاوت‌هاي شخصيّت و شخصيّت‌پردازي مورد بررسي قرارگرفته‌اند. انتخاب سه داستان يادشده بر اين مبناست كه سمك عيّار، اوّلين اثر داستاني فارسي است كه نقش عيّاران در آن پررنگ‌تر از شاهان و پهلوانان است؛ «داش آكل»، اوّلين شخصيّت داش‌مشدي در ادبيّات داستاني نوين فارسي و قيدار، آخرين آنهاست. اين بررسي نشان مي‌دهد كه در هر سه اثر، تفاوت قهرمان و ضدِقهرمان، به روشني بر مبناي صفت جوانمردي مشخّص مي‌شود، با اين تفاوت كه ضدِقهرمان داستان «داش آكل» و سمك از لحاظ خصوصيّات ظاهري و رفتاري شبيه به قهرمان است و ضدِقهرمان داستان قيدار از اين نظر نيز با قهرمان تفاوت دارد. علاوه بر اين اميرخاني، مؤلّفۀ اعتقاد به اسلام را به عناصر سازندۀ صفت جوانمردي اضافه كرده‌است امّا جز اين، قيدار، صرف نظر از خصوصيّات ظاهري، از لحاظ سامان‌دهي رويدادها در جهت برجسته‌كردن خصوصيّات شخصيّت نوعي (تيپ) جوانمرد، كاملاً شبيه به سمك عيّار است

To study the excursion of presence and evolution of chivalrous characters in Persian literature, this article is examined three stories, “Samak e Ayyar”, “Dash Akol” and “Qeidar”, in terms of similarities and differences among characters and characterizations. mentioned stories have been selected because “samak e ayyar” is the first story in which the role of knights (“Ayaran”) is bolder than kings or heroes; “Dash Akol” is the first manly (“Dash Mashti”) character in modern Persian literature and “Qeidar” is the last one. This study indicates that in all three works, the distinction between protagonist and antagonist is clearly distinguished based on chivalry characteristic nevertheless the protagonist in “Samak e Ayyar” and “Dash Akol” is similar to antagonist in terms of facial features and behavioral characteristics while the antagonist of “Qeidar” is different from protagonist in this sense. Furthermore, “Amirkhani” appends the component of belief in Islam to the constitutive elements of chivalry characteristic, however, in spite of facial features, it is fully similar to “Samak e Ayyar” in terms of organizing events toward highlighting typical characteristics of chivalrous character