دستورمندي جملۀ ساده در نثر فني (مطالعۀ موردي: منشآت خاقاني)

فاقد عنوان و چكيده لاتين

پيدايش نثر فني را به پيروي از زبان عربي دانسته‌اند؛ ولي آيا اين پيروي همۀ سطوح صرفي، نحوي، بلاغي و معنايي را دربر گرفته است؟ وضعيت سطح دستوري زبان در اين وام‌گيري چگونه است؟ در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي به بررسي بسامدي دستورمندي جمله در منشآت خاقاني و مقايسۀ آن با دو نمونه‌ از نثر مرسل و بينابين پرداخته شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه در حدود پنج درصد جمله‌ها در منشآت خاقاني، نادستورمند است؛ ولي در بخش‌هايي از تاريخ بيهقي و مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوري، اين ميزان به شانزده درصد مي‌رسد. افزون بر اين، گوناگوني ساختار‌هاي نادستورمندِ جمله در منشآت خاقاني، بسيار كمتر از دو كتاب ديگر است. برپايۀ اين نتايج، مي‌توان دستورمندي جمله را يكي از ويژگي‌هاي سبكيِ نثر فني و نشان‌دهندۀ تكامل نثر دانست كه خود در پي عواملي مانند «جلوگيري از پيچيدگي متن»، «ريزبيني نويسنده در گزينش دقيق واژگان و كاربرد دستور» و همچنين «دوري از زبان عاميانه» بوده است.