واكاوي اصطلاح "تنميق" در نسخه‌شناسي و تصحيح متون كهن بر اساس انجامۀ هفده دست نويس‌ از قرن هشتم و نهم هجري

فاقد عنوان و چكيده لاتين

يكي از عناصر مهم در تصحيح متون كهن، شناخت و فهم دقيق پاره‌اي از اصطلاحات نسخه‌شناسي است كه مي‌تواند مصحح را در سنجش اعتبار دست نويس‌هاي مورد استفادۀ خود ياري رساند. ما در اين نوشتار مي‌كوشيم يكي از اصطلاحاتي را كه كاتبان در انجامۀ دست نويس‌هاي فارسي و عربي، براي بيان كيفيت كتابت به كار مي‌برده‌اند، واكاوي كنيم. بدين منظور، نخست واژۀ "تنميق" را از لحاظ تاريخي و كاربردي بررسي كرده‌ايم و در ادامه كاركردهاي معنايي آن در متون گوناگون عربي و فارسي تا پايان قرن نهم هجري تبيين شده است. سپس با در نظر گرفتن هفده دستنويس مربوط به قرن‌هاي هشتم و نهم هجري، كاربرد خاص اين اصطلاح در اين قرن‌ها مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه كاتبان دست كم در دو مورد خاص، اصطلاح تنميق را در انجامۀ دستنويس به كار مي‌برده‌اند: نخست براي نشان دادن ويژگي‌هاي زيبايي‌شناسيك و دوم براي اثبات مقابله و تصحيح دستنويس خود با اصل منقول‌عنه و يا ديگر دستنويس‌هاي موجود از متن. از همين رو، مصححان بايد در تصحيح متون به انجامۀ دستنويس‌هايي كه اصطلاح تنميق در آن‌ها آمده، توجه بيشتري نشان دهند، زيرا اين دستنويس‌ها از حيث صحت و سلامت، دست كم مورد تاييد خود كاتب بوده است.