مقايسه شعر «عشق بتان» رشيد وطواط با شعر «ذخيره» آپولينر

A Comparison between Rashid Vatvat's Poem of Eshge Botan and Apollineire's Poem of Save

كاليگرام(Calligramme)، نوعي شعر كانكريت(Concrete poetry)است كه گيوم آپولينر(1918-1790)، شاعر فرانسوي، آن را براي اولين بار در ادبيات فرانسه مطرح كرد و بنياد نهاد. كاليگرام در زبان فرانسه، به معناي خطاطي يا نقاشي خط است. در اصطلاح ادبي، نوعي جريان شعري است كه از تركيب سه هنر: نوشتار، گرافيك و خوشنويسي ايجاد مي شود. نوع چينش و تركيب واژه ها و جملات نوشتاري شعر كاليگرام، به گونه اي است كه يك تصوير گرافيكي مثل تصوير پرنده، درخت، گل، شمشير، چهره انسان و... را تشكيل مي دهد. ضمنا متن شعر، با خط زيباي خوشنويسي نوشته مي شود. در اين مقاله، تلاش نگارنده بر اين بوده كه با نگرش تطبيقي، بين يكي از كاليگرام هاي آپولينر با عنوان «شعر ذخيره» با نمونه اي از شعرهاي توشيح(مشجر) رشيدالدين وطواط با عنوان «عشق بتان» مقايسه اي انجام دهد. اهميت و ضرورت تحقيق، كشف و شناسايي مشابهت هاي فرماليستيو همانندي هاي گرافيكي ميان اين دو گونه شعري از ادبيات دو كشور متفاوت است كه مي تواند حكايت از روابط پنهان و پيداي هردو كشور داشته باشد. نتيجه سخن اين است كه دو شعر مذكور حداقل از چهار جهت با همديگر شباهت شكلي دارند: 1- تجسمي بودن هردو شعر 2- مشابهت محتوايي و مضموني 3- آميختگي هر دو شعر با هنر خوشنويسي 4- توجه متوازن به بعد شنيداري و گرافيكي هر دو شعر.

Calligramme is a kind of concrete poetry that Guillaume Apollinaire (1918-1790), French poet, raised it for the first time in French literature. Calligramme in French, means calligraphy or painting of a line. In literary terms it is a poem that flows from the combination of the three kinds of arts: text, graphics and calligraphy. The arrangement of the written words and sentences in calligramme poetry is in such a way that it can create graphic image such as the image of the bird, tree, flower, sword, human face. In this article, the author has made an effort to compare a calligramme by Apollinaire called Save with one which is called Eshge Botan by Rashid Aldin Vatvat. The significance of the research is due to the fact that it can lead to the discovery and identification of the similarities between the two species of poetry in terms of formalism and graphics in two different countries. The results of the study indicate that the two forms of calligrammes in two countries have four formalistic common grounds: 1. the visual aspect of both poetry. 2. the content and thematic similarities. 3. a mixture of poetry and calligraphy. 4. a balanced attention to both audio and graphic aspect of the poetry.