كيفيت بازتاب آپوكاليپس در گذار از عصر اسطوره به حماسه

The Reflection of the quality of Apocalypse in transition from Myth to Epic Era

يكي از مولفه هاي مشترك متون ديني و عرفاني «مكاشفه» يا «آپوكاليپس» است. بازتاب آپوكاليپس در خلال متون ديني، حماسي، عرفاني و اساطيري ملل مختلف نشانه حضور ژرف و نقش كم نظير عناصر ماوراي طبيعي در ايجاد پيوندهاي ناگسستني ميان آثار كهن ديني و عرفاني و اسطوره اي است. مشابهت هاي كتب مقدس جهان؛ از جمله كتاب مقدس(عهد قديم و عهد جديد)، آثار خلاق صوفيانه و عرفاني مثل مثنوي مولانا، اشعار شاه نعمت الله ولي و حتي اشعار سهراب سپهري، همچنين كتاب هاي ديني- اسطوره اي زرتشتيان و متون حماسي از جمله شاهنامه و ايلياد و... در پرداخت يكسان و مشابه به حوادث آينده و گاه گذشته محور، گواه اين همبستگي يا مشابهت ساختاري است. نظر به نقش حياتي اين عنصر در ايجاد پويايي و ماندگاري آثار خلاق، اين جستار توصيفي- تحليلي تلاش مي كند به فرايند گذار آپوكاليپس از اسطوره به حماسه بپردازد. هدف از اين پژوهش، كشف بن مايه هاي آپوكاليپسي در متون اسطوره اي حماسي ويافتن وجوه شباهت و تفاوت در نوع عملكرد اين عنصردر متن است كه مي تواند كليدي براي فهم پيچيدگي ها و گشايش گره هاي درون متون اساطيري و حماسي باشد. از نتايج تحقيق برمي آيد كه توجه به وجوه آپوكاليپسي متون حماسي، آبشخور اسطوره اي متون حماسي را بيش از پيش برملا مي سازد. با اين حال، هرچه از عصر اسطوره اي به عصر حماسي نزديك مي شويم، عناصر متافيزيكي، چون مكاشفات پيشگويانه، صورتي عقلاني تر و انتزاعي تر مي يابند. وجود جنبه هاي اساطيري به شكل كم رنگ تر و محدودتر در حماسه آشكار مي گردد. همچنين عنصر آپوكاليپس در شاهنامه و گرشاسب نامه قوي تر و متنوع تر نمود مي يابد؛ ولي در كتب اساطيري و حماسي غرب چون انه ايد، ايلياد و اديسه ابزار و اسباب كاركردهاي آپوكاليپسي در دست خدايان و الهگان است و در بهشت گمشده با فضايي كاملا متفاوت موارد پيش گويي و پس گويي بيشتر رويكردي آخرالزماني و شهودي دارند.

One of the common grounds of religious and gnostic texts is the presence of “apocalypse or revelation”. The presence of apocalypse in the course of religious, gnostic, epic and myth of various nations’ texts is an indication of the profound presence and unique role of supernatural elements in creating the inseparable unions among old religious, gnostic and mythological works. The similarities of world’s saint texts such as; the Old and New testaments, the creative mystical and gnostic works (like Masnavi by Molana, the poems of Shah Nemat-Allah Vali and even in Sohrab Sepehri’s poems, and also in Zoroastrian’s religious-mythological books, the epic texts of Shahname, Iliad and Odyssey etc.) in paying the similar attention to future events and sometimes past-based events is the sign of these commonalities or structural similarities. Due to the vital role of this element in creating the dynamism and stability of creative works, the authors of this descriptive-analytic research aim to carry out apocalypse from myth to epic meticulously. The research results indicate that attention paid to various kinds of apocalyptic epic texts reveals the mythological ranks of epic texts more than before. With this in mind, the more we get closer from mythological era to epic myth, the metaphysical elements such as fateful revelation get a more logical and abstract tinge.