تحليل ساخت و معنا در مصباح الهدايه و نسبت آن با گفتمان عرفاني

An Analysis of the Structure and Content in Mesbaholhedayeh and its relation with Mystical Discourse

سخن كاوي و تحليل گفتمان به تجزيه و تحليل پيوندهاي دروني متن كه ساختار آن را تشكيل مي دهد، مي پردازد. در درك اين پيوندهاي دروني، تحليل ساختار و هماهنگي معنايي اجزا و عناصر متن ضروري است؛ زيرا منجر به خوانش عميق اثر ادبي مي شود. براي رسيدن به اين هدف نگارندگان به بررسي ساخت متني مصباح الهدايه كه از جمله متن هاي ادبي گفتمان مدار برجسته قرن هشتم ه.ق و نثر آن آراسته به گفتمان عرفاني است، در دو مقوله ساخت مبتدا- خبري و انسجام پرداخته اند. در مبحث ساخت مبتدا- خبري نشان داده اند كه ساختار به كارگيري اطلاعات در اين كتاب داراي انعطاف پذيري زيادي نيست؛ اما فضاي حاكم بر آن فضاي حركت و سلوك است. پيام اصلي نويسنده كتاب نيز اين است كه دينداري–يعني همان اصل اساسي- اي كه براي سلامت جامعه قرن هشتم -كه دچار انحطاط اخلاقي و فساد شده و از دين فاصله گرفته- از ضروريات است. در مبحث انسجام نيز به بررسي متن در سه بخش دستوري، واژگاني و پيوندي پرداخته شده؛ در بخش دستوري كاركردهاي انسجام عبارتند از ارجاع، جانشيني و حذف كه كاربرد فراون آن در متن باعث جلوگيري از ملالت و دلزدگي در خواننده و همچنين ترغيب وي براي خواندن متن شده است. در بخش انسجام واژگاني نيز تكرار و هم آيي كه نقش مهمي در القاي معاني، زيبايي آفريني، تاثيرپذيري بيشتر و همچنين يكپارچگي معناي متن و زنجيره انسجامي آن دارند، تبيين گشته اند. در مبحث عناصر پيوندي ادوات پيوندي بين جملات متن در عوامل ربط افزايشي، سببي، تقابلي و زماني تشريح شده است و در نهايت اين نتايج به دست آمده كه بسامد مولفه هاي افزايشي و سببي بيشتر از ساير عوامل پيوندي كاربرد دارد كه اين خود مي تواند به دليل تاثيرپذيري از موضوع مورد بحث و همچنين اقناع مخاطبان باشد. روش كار در اين مقاله دستور كار مايكل هاليدي و رقيه حسن است.

Discourse and conversational analysis pay attention to the analysis of the text. Literary text like any other work for the reproduction and dissemination of specific conversation can be analyzed. Mesbaholhedayeh as an example of literary text with its conversational structure belongs to 8th century (A. H.). It has a mystical discourse and includes a prose focusing on religious orientation toward human life which was deteriorated in 8th century (A.H.). The main aim of the study has been to see how the discourse elements in three areas of grammatical, lexical and textual components have come together to create a coherent mystical text. In grammatical part of the study the cohesion elements like ellipses and references and substitutions have been reviewed. In lexical part of the work, the authors have treated the repetition and homophones in the text. In the textual part of the study the authors have been concerned with relationship of the points in the text through causal, additional and contrastive transitional markers. The findings of the study show that the relational markers like additive and causal markers which help to improve the cohesion of the text have been more used than the other markers. These markers have more effect to convince the readers of the text. The theory of texture by Michael Halliday and Roughieh Hassan is used to underlie the study.