شواهد تاريخي تاثيرپذيري صورتگرايانه حافظ از ابن عربي

The Influences of Ibne Arabi on Hafez

حافظ از جمله شاعران صورتگراي ايراني است كه باوجود وابسته نبودن به طريقت عرفاني خاصي، هنرمندانه از مضامين و مفاهيم عرفاني در اشعارش بهره جسته است. مكتب ابن عربي نيز از حدود قرن هفتم، مكتب مسلط بر عرفان ايراني بوده و فضاي فرهنگي جامعه را از عناصر و موضوعات عرفان نظري پر كرده است. در اين مقاله برآنيم تا با استفاده از شواهد تاريخي اثبات كنيم كه حافظ با مفاهيم مكتب ابن عربي آشنا بوده و به گونه اي صورتگرايانه آنها را در اشعارش به كار برده است. حلقه اتصال حافظ با مكتب ابن عربي را مي توان با غور در زندگي و آثار اشخاصي چون امين الدين بلياني، خواجوي كرماني، سلمان ساوجي، اوحدي مراغه اي، ميرسيدشريف جرجاني، ركن الدين شيرازي، فخرالدين عراقي، ابن فارض و برخي ديگر از اديبان و عارفان وحدت وجودي و حتي تحركات فرهنگي سلسله هايي نظير آل جلاير به دست آورد. روش اين پژوهش به صورت كتابخانه اي و بدين گونه است كه با ارائه مدارك متني و تاريخي ابتدا تاثيرپذيري اشخاص مذكور از مكتب ابن عربي را روشن مي سازيم و سپس با تبيين تاريخي ارتباط ميان آنها و حافظ، فرضيه خود را اثبات مي كنيم.

Hafez is one of the Iranian formalist poets not being limited to a particular method of mysticism. However, he has used mystical themes in his poems artistically and has been under the influence of the school of Ibn Arabi whose ideas have been dominant in Iran since the middle of the 7th century. In this article by using historical and textual evidence, we intend to prove Hafez was familiar with the concepts of Ibn Arabi's school. The circle of Hafez's connection with Ibn Arabi's school can be found in the lives and works of individuals like Amin Baliani, Khaju Kermani, Salman Savoji, Ohadi Maraghei, Mirseyyedsharif Jorjani, Rokneddin Shirazi, Fakhreddin Eraghi, Ibn Farez and some other scholars and mystics and even somebody like Ale Jalayer. This idea can be supported by providing historical and textual evidence of the influence of Ibn Arabi's school on these individuals and then explaining the relationship between them and Hafez respectively.