ابهام و ابهام‌آفريني در تلميحات اسطوره‌اي، حماسي و عيسوي ديوان خاقاني

خاقاني شَرواني (520- 595 ه.ق) از شاعران بزرگ سبك آذربايجاني است كه از ويژگي‌هاي برجستة اين سبك، استفاده از ابزارهاي گوناگون جهت دشوار ساختن كلام است. اشراف خاقاني بر اسطوره ­ها و آموزه‌هاي مسيحي و توجّه به ظرافت‌ها و دقايق تلميحي آن، بي­گمان بر پيچيدگي و ابهام در عبارت­ پردازي‌هاي او مؤثر بوده است. اين مقاله در پي آن است تا با بررسي تلميحات اسطوره­اي و حماسي و نيز اشارات عيسوي ديوان خاقاني، دلايل ابهام و پيچيدگي در تلميحات او را مشخص كند. بررسي مأخذ تلميحات از اهداف اين پژوهش محسوب مي­ شود. روش اين پژوهش، بررسي نمونه­ ها بر اساس متن اشعار خاقاني و ديگر آثار او و برون‌متن و كتاب­ هايي است كه به نظر مي­رسد خاقاني از آن­ها مطلع بوده است. با توجّه به اين­كه يكي از سطوح ابهام در شعر خاقاني ابهامي است كه عامل ايجادكنندۀ آن برخي تلميحات موجود در اشعار اوست، تحقيق دراين‌باره امري ضروري است. نتايج به دست آمده نشان‌دهندۀ آن است كه ابهام در تلميحات خاقاني، بيشتر در دستۀ ابهامات عمدي قرار دارد.