كاركردهاي بدل بلاغي در غزليات حافظ

The functions of Rhethorical substitute in Hafez Sonets

حافظ به گواهي ديوانش، در انتخاب واژگان وسواس ويژه اي دارد. نكته قابل توجه در ابيات خواجه، ارتباط واژگان است؛ كه هر بيت را با زنجيره اي از تناسبات معنايي و لفظي درهم تنيده است. يكي از روابطي كه ميان مفاهيم و واژگان وجود دارد، رابطه جانشيني است؛ كه اصطلاحا آن را بدل بلاغي مي ناميم. به اين معني كه مفهومي كه در پاره نخست بيت آمده، در پاره ديگر تكرار مي شود. اما به جاي اين كه لفظ تكرار شود، همان معني با لفظ ديگري تكرار مي شود. از آن جا كه هر لفظ بر مدلول خاصي دلالت مي كند و به حوزه معنايي خاصي تعلق دارد، جانشين كردن دو لفظ، دايره معنايي آن دو را درهم مي آميزد و سبب مي شود كه هر لفظ هم بر معني خود و هم بر معني لفظي كه جانشين آن شده، دلالت كند. اين ويژگي، امكاناتي در اختيار شاعر گذاشته است؛ از جمله ايجاد ابهام در تشخيص مدلول اصلي، دلالت چندگانه واژگان و گسترش معني. خواجه از اين امكانات براي معني آفريني و ايجاد انواع زيبايي هاي ادبي و هنري، بسيار بهره گرفته است. در اين پژوهش، تعدادي از ابيات داراي بدل بلاغي انتخاب و سپس با تحليل رابطه جانشيني، تعدادي از كاركردهاي اين نوع رابطه بررسي شده است. واژه هاي كليدي: حافظ، بدل بلاغي، امكانات زباني، معني آفريني

Hafiz, with testify of his court poetry has a special obsession in selection of vocabulary. Notable point on the lines of khwaje is the relationship between vocabulary, that has intertwined each line by chain of semantic and rhetorical proportions. One of the relationships that exist between the word, is succession, that we call it, Rhethorical Apposition. That means, a concept that has come in the first part, is repeated in the other part. Because every word refers to a specific referent, and belong to a particular semantic field, substituting the word, combines semantic circle them and cause that each word has two meaning imply, its meaning and the meaning of a word that has been replaced. This feature has given features to poet, including: create ambiguity in original referent, multiple implication words and significant extant. Khwaje is used of this facilities to creation means and create a variety of literary and artistic beauties. In this research, number of lines that has rhethorical apposition, has been chosen and then a number of functions of this type of relationship is investigated, by analysis of the relationship of succession.