واكاوي كاربرد معاني حرف اضافة «از» تا پايان قرن ششم (مطالعة موردي در چهاركتاب: تاريخ بلعمي، تاريخ بيهقي، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحكمتين)

Application analysis of meanings of preposition AZ Up to the end of the sixth century (A case study in four books: Qabus-Nameh, Tarikh-e Belami, Tarikh-e Bayhaqi, Jame’ol-Hakmatain)

شناخت معاني حروف اضافه ازجمله «از» به دليل نقش تعيين كنندهاي كه در القاي مقصود دارد، ضروري است. به منظور شناخت بيشتر «از»، با رويكرد سبك‌شناسي زباني در سطح لغوي و با اتخاذ روش توصيفي– تحليلي كاربرد بيستونه معني «از» در تاريخ بلعمي، تاريخ بيهقي، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحكمتين مربوطبه دورة اوّل و دوم نثر فارسي پژوهش شده است. هدف اين تحقيق تسهيل درك مفاهيم متون اين دو دوره، يافتن اشتراك، افتراق، درصد كاربرد معاني «از» و تعميم آن در ديگر آثار مشابه براساس سبك‌شناسي زباني است. شناخت معاني اين حرف مي تواند ابزاري براي تفسير و تبيين درست متون باشد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه در مقايسة مجموع آثار با يكديگر بيشترين و كمترين بسامد «از» به ترتيب به تاريخ بلعمي با 29/74 درصد و تاريخ بيهقي با 19/64 درصد اختصاص مي يابد. امّا در مقايسة دو دوره، بسامد «از» در دوكتاب دورة اوّل 51/34 درصد و در دوكتاب دورة دوم 48/66 درصد است. همچنين پركاربردترين معني اينحرف به «تبعيض» با 44 بار در دورة اول و كمكاربردترين معني بهطور مشترك به «توضيح» و «مصاحبت» در دورة اوّل؛ «انتساب»، «فصلوتميز» و «براي» در دورة دوم هركدام تنها با يك تكرار اختصاصمييابد. ديگر معاني«از» با توزيع تقريباً يكساني در هر دو دوره بهكار رفتهاست درحاليكه در تقابل معاني توزيع مشخّصي وجودندارد.

Understanding the meanings of prepositions, such as az, is necessary due to the decisive role it plays by induction. In order to find out more about az, with the approach of linguistic stylistics at the lexical level and by adopting a descriptive-analytical method, the use of the twenty-nine meanings of az was studied within: Tarikh-e Belami, Tarikh-e Beyhaqi, Jame’ol-Hekmatain, and Qabus-Nameh- related to the first and second period of Persian prose. The purpose of this study is to facilitate the perception of the texts of these two periods, recognition of the sharing, differentiation, to earn the percentage of the use of the meanings of az, and its generalization in other similar works based on linguistic stylistics. Understanding the meanings of this statement can be a tool for accurate interpretation and explanation of texts. The outcome of the research reveals that, in comparison with all the books, the highest and lowest frequency is in the Tarikh-e Belami with 29.74 percent and Tarikh-e Beyhaqi with 19.64 percent, respectively. However, in comparison with two periods, the frequency of az is 51.34 percent within two books of the first period, and 48.66 percent within two books of the second period. In addition, the most widely used meaning belongs to “Tabeiz” with 44 times repetition in the first period, and the least frequently used meanings equally belongs to “Taozih” and “Mosahebat” in the first period; “Entesab”, “Fasl va Tamiz”, and “Baraie” in the second period, with only one repetition for each meaning. The other meanings of az apply in almost invariant distribution within both periods but, even so, there is not any distinctive distribution between each specific meaning within two separate periods