ارزيابي روش‌هاي ناپارامتري در گزينش ژنوتيپ‌هاي پايدار گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum)

Assessment of non-parametric methods in selection of stable genotypes of durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum)

به­ منظور ارزيابي روش­ هاي تجزيه پايداري ناپارامتري جهت شناسايي ژنوتيپ­ هاي پرمحصول و پايدار گندم دوروم براي مناطق گرم و خشك كشور، آزمايشي با 18 لاين اميد­بخش به­ همراه يك رقم گندم دوروم (بهرنگ) و يك رقم گندم نان (چمران) در ايستگاه ­هاي تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي داراب، اهواز، خرم­آباد و دزفول در قالب طرح بلوك ­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال (93-1392 و 94-1393) اجرا شد. نتايج نشان داد كه اثر ژنوتيپ، محيط و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط با روش ­هاي ناپارامتري بريدينكامپ (به ­جز اثر ژنوتيپ) و هيلدبراند براي عدم وجود اثر متقابل غيركراس‌اور (بدون تغيير در رتبه) و آزمون دي‌كرون و وان­دير­لان (به­ جز اثر متقابل ژنوتيپ × محيط) براي عدم وجود اثر متقابل كراس­اور (تغيير در رتبه)، معني­دار بود. بر اساس شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده ­آل ( Selection index of ideal genotype; SIIG) بر مبناي كليه روش ­هاي ناپارامتري، ژنوتيپ‌هاي DW-92-17 و DW-92-20 با بيشترين مقدار و به­ترتيب با عملكرد دانه 6095 و 6215 كيلوگرم در هكتار، جزء پايدارترين لاين ها شناخته شدند. نتايج شاخص SIIGنشان داد كه اغلب روش ­هاي ناپارامتري، قادر به شناسايي ژنوتيپ­ هايي با مفهوم استاتيكي (بيولوژيكي) هستند. بنابراين ژنوتيپ ­هاي انتخاب شده با استفاده از اين روش­ها ممكن است از عملكرد دانه بالايي برخوردار نباشند. در مجموع ژنوتيپ­ هاي DW-92-17 و DW-92-20 به­ عنوان لاين­ هاي پايدار با عملكرد بالاتر از شاهد و ژنوتيپ‌هاي DW-92-4 و DW-92-5 تنها به ­عنوان دو لاين­ پرمحصول براي تحقيقات تكميلي (ارزيابي مقاومت به بيماري‌ها و خصوصيات كيفي) انتخاب شدند.

To evaluate of non-parametric methods for identification of high yielding and stable durum wheat genotypes, 18 durum wheat promising lines along with two commercial durum (Behrang) and bread wheat (Chamran) as check cultivars, were evaluated in four warm and dry locations of Iran including Darab, Ahvaz, Khoramabad and Dezfoul stations during two cropping seasons (2013-2014). The experiments were conducted in a randomized complete block design with three replications. Results showed that the effect of environment (E), genotype(G) and interaction of GE were significant in Bredenkamp (except for genotype) and Hildebrand for non-crossover interaction (without change in rank) and de Kroon/van der Laan (except for interaction of GE) for non-crossover interaction (with change in rank) methods. Results of SIIG (Selection Index of Ideal Genotype) method, based on all non-parametric methods, showed that DW-92-17 and DW-92-20 genotypes (with 6095 and 6215 kg.ha-1 grain yield) were the most stable genotypes. According to SIIG method, the majority of non-parametric methods may identify the stable genotypes considering the static (biological) concept, so the selected genotypes may not necessarily produce high grain yield. Genotypes DW-92-17 and DW-92-20 were selected as stable lines with higher yields (compared to control) and DW-92-4 and DW-92-5 genotypes were selected as high yielding lines for complementary experiments, especially for resistance to diseases and quality characteristics evaluation.