پديد آورندگان :
مومني، علي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور - معاونت مازندران , محدثي، علي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور - معاونت مازندران , عمواقلي طبري، مهرداد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور - معاونت مازندران , توسلي لاريجاني، فاطمه سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور - معاونت مازندران , خسروي، وحيد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور - معاونت مازندران
كليدواژه :
رگرسيون و لاين اميدبخش , پايداري عملكرد , تجزيه واريانس مركب , برنج
چكيده فارسي :
بهبود صفات و ويژگي‌هاي ارقام بومي و اصلاح شده برنج ايراني از مهم‌ترين برنامه‌هاي تحقيقاتي برنج در كشور محسوب مي‌شود. در همين ارتباط تعداد هفت لاين خالص اصلاحي منتخب برنج در سه سال (1393 تا 1395) و چهار منطقه تنكابن، آمل، بابل و بهشهر در استان مازندران از نظر پايداري عملكرد و اثر متقابل ژنوتيپ در محيط مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تفاوت بين ژنوتيپ‌ها از نظر اغلب صفات از جمله ارتفاع بوته، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه پر در خوشه و عملكرد دانه در اغلب محيط‌ها معني‌دار بودند. لاين (G1 (AN74؛ حاصل از تلاقي نعمت/علي‌كاظمي)، بطور معني‌داري زودرس‌تر از ساير لاين‌هاي اميدبخش بود و با رقم زودرس طارم محلي در يك گروه قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر سال، اثر متقابل سال در مكان، ژنوتيپ در مكان و سال در مكان در ژنوتيپ بر عملكرد لاين‌هاي مورد ارزيابي معني‌دار بود. نتايج تجزيه پايداري عملكرد ژنوتيپ‌ها نشان داد كه لاين G1 (AN74)، با شيب خط رگرسيوني غيرمعنيدار (0/62=bi) و ميانگين عملكرد 6500 كيلوگرم در هكتار، داراي پايداري اختصاصي براي مناطق مركزي مازندران بود. لاين (G7، (TS84، با شيب خط رگرسيوني غيرمعنيدار (0/89) و عملكرد دانه 8089 كيلوگرم در هكتار، از پايداري عمومي بالايي برخوردار بود. تجزيه اثر متقابل ژنوتيپ در محيط به روش امي (AMMI) نشان داد كه تنها مولفه‌هاي اثر متقابل اول و دوم بر عملكرد دانه معني‌دار بودند و به ترتيب 36/8 و 26/1 درصد از تغييرات اثر متقابل ژنوتيپ در محيط بر عملكرد دانه را توجيه كردند. نتايج نشان داد كه لاين زودرس و پاكوتاه G1 (AN74) با ميانگين عملكرد 6500 كيلوگرم در هكتار داراي پايداري مناسبي در مناطق مركزي مازندران (آمل و بابل) و لاين متوسط رس و پاكوتاه G7 (TS84؛ حاصل از تلاقي SHZ2/طارم محلي) با ميانگين عملكرد 8089 كيلوگرم در هكتار در اغلب محيط‌ها داراي پايداري بالاتر و نوسان عملكردي كمتري نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها بود. لاين G1 (AN74؛ حاصل از تلاقي نعمت/علي‌كاظمي) داراي كوتاه‌ترين ارتفاع بوته (85/7 سانتي‌متر) و زودرس‌ترين لاين (97 روز از بذرپاشي در خزانه تا برداشت) بود. بدين جهت، دو لاين AN74 و TS84 به عنوان ژنوتيپ‌هاي مناسب جهت ادامه بررسي در آزمايشات تحقيقي ترويجي و ارزيابي‌هاي به زراعي قابل توصيه هستند.
چكيده لاتين :
Improvement of rice characteristics of Iranian traditional and high-yielding cultivars is very important in rice
breeding programmes for sustainable rice production in Iran. Therefore, a total of seven advanced promising
breeding lines of rice were tested for their adaptability and genotype × environment interaction in 2014 to 2016
and four locations at Amol, Babol, Behshahr and Tonekabon, Iran. Results of analysis of variance showed
significant differences among these promising breeding lines and their parents as well as check cultivars for
important characteristics such as grain yield, plant height, panicle number per plant, grain per panicle most of
environments. It's found that promising breeding line G1 (AN74), originated from Alikazemi × Nemat, was
significantly early maturity as compared with other lines, and was similar to Tarom-Mahalli, a local variety.
Combined analysis of variance indicated that year, year × location, genotypes × location and year × location ×
genotype interaction effects were significant on grain yield. According to the adaptability analysis for grain
yield, we found that two promising breeding lines; AN74 (G1) with bi=0.62 and an average yield of 6500 Kg/ha
showed specific adaptation in central Mazandaran, while genotype TS84 (G7) with bi=0.89 and average yield of
8089 kg.ha-1 with higher yield and yield stability in most of the environments. Analysis of genotype ×
environment interaction through AMMI method showed that two first components of interaction (IPCA1 and
IPCA2) were significant explained 36.8 and 26.1 percent of the variation in grain yield, respectively. The
promising breeding line AN74, of Ali-Kazemi background, with an average of 97 days to 50 percent flowering,
plant height of ~85 cm and intermediate amylose content (20~24 %) was identified as a suitable promising
breeding line for centeral areas of Mazandaran. Another suitable promising breeding line with Tarom
background, TS84, was well adapted to rice growing areas in Mazandaran. Therefore, these two promising
breeding lines; AN74 and TS84 can be considered for further verifications on farmers’ fields for being released
as new rice cultivars.
