پتانسيل توليد و تحمل به خشكي كلكسيون داخلي و خارجي گلرنگ در سه منطقه ايران

Yield Potential and Drought Tolerance of Some Domestic and Foreign Varieties of Safflower in Three Regions of Iran

اگرچه گلرنگ پراكنش خوبي در ايران دارد، ليكن مركز تنوع آن در بسياري از كشورهاي آسيايي و اروپايي به‌خصوص مناطق خشك جهان نيز گزارش شده است. در اين پژوهش به‌منظور ارزيابي واكنش 15 ژنوتيپ داخلي و 42 ژنوتيپ خارجي گلرنگ به تنش خشكي در سه منطقه نجف‌آباد (اصفهان)، جيرفت و جوپار (كرمان)، ژنوتيپ‌ها به‌صورت طرح لاتيس تحت شرايط رطوبتي معمول و تنش خشكي مورد بررسي قرار گرفتند. اعمال تنش خشكي در مرحله تكمه‌دهي و بعد از آن در 85 درصد تخليه رطوبتي از خاك انجام شد. نتايج نشان داد تنش خشكي موجب كاهش معني‌دار بيشتر صفات از جمله عملكرد دانه (20/30 درصد)، عملكرد روغن (28/32 درصد)، محتواي روغن دانه (54/3 درصد)، تعداد طبق در بوته (77/16 درصد)، تعداد دانه در طبق (04/16 درصد) و ارتفاع بوته (43/4 درصد) شد. تنش خشكي در مناطق نجف‌آباد و جوپار روي صفت تعداد دانه در طبق تأثير معني‌دار نداشت اما در منطقه جيرفت باعث كاهش معني‌دار اين صفت شد. به‌طوري‌كه عملكرد دانه نيز در جيرفت كمتر از دو منطقه ديگر بود. براساس تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي براي شاخص‌هاي مختلف حساسيت و تحمل به تنش خشكي، ژنوتيپ شماره 29 (PI- 657800) از مصر در هر سه منطقه جزء متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها به تنش خشكي محسوب شد. همچنين متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها به تنش خشكي در منطقه نجف‌آباد‌، جيرفت و جوپار به‌ترتيب ژنوتيپ‌هاي‌ شماره 37 (PI- 657820) از اردن، 31 (CART 64) از اسلواكي و 4 (PI- 239707) از تركيه بودند. اغلب ژنوتيپ‌هاي ايراني داراي محتواي روغن دانه بالا (بيش از 30 درصد) بودند. وجود ژنوتيپ‌هاي متحمل و با عملكرد بالا در بين ارقام خارجي در ژرم‌پلاسم مورد مطالعه مي‌تواند منبع ژني مفيد را براي اصلاح ارقام داخلي با ويژگي‌هاي مطلوب از جمله محتواي روغن دانه بالا فراهم كند. همچنين امكان يافتن ژنوتيپ‌هاي پايدار در اين كلكسيون جهاني نيز وجود دارد.

Although safflower is widely distributed in Iran, other diversity centers have also been reported in many Asian and European countries, especially arid regions of the world. In this research 15 domestic and 42 exotic safflower genotypes were evaluated for drought tolerance in three locations of Najafabad (Isfahan), Jiroft and Jopar (Kerman), using a lattice design at normal and drought stress conditions. Water stress was applied at budding stage and depletion of 85% of available soil water. Results showed that drought stress significantly decreased most of the traits, including seed yield (30.20%), oil yield (32.28%), oil content (3.54%), number of capitulums per plant (16.77%), number of seeds per capitulum (16.04%) and plant height (4.43%). Drought stress did not significantly affect number of seeds per capitulum in Najafabad and Jopar locations but significantly decreased it in Jiroft location, leading to a lower seed yield in Jiroft compared to two other locations. According to principle components analysis based on drought-tolerance/susceptibility indices, genotype number 29 (PI- 657800) originating from Egypt was identified as the most drought tolerant genotype across all three locations. Moreover, genotypes number 37 (PI- 657820) originating from Jordan, 31 (CART 64) originating from Slovakia and 4 (PI- 239707) originating from Turkey were the most drought tolerant genotypes in Najafabad, Jiroft and Jopar, respectively. Generally, domestic genotypes had high oil content (more than 30%). The exotic tolerant genotypes with high and sustainable yield in this germplasm can provide useful gene pool for breeding of domestic genotypes with desirable traits such as high oil content. Also, there is the possibility to find stable - yielding genotypes in this worldwide collection