كليدواژه :
آفتابگردان , تحمل خشكي , حساسيت به خشكي , واريانس ژنوتيپي , واريانس فنوتيپي
چكيده فارسي :
دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار، در سال 1375 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز واقع در باجگاه اجرا شد. در اين تحقيق از چهارده رقم آفتابگردان، شامل هشت رقم هيبريد و شش رقم آزاد گرده افشان استفاده گرديد. در يك آزمايش، آبياري مطلوب و بر اساس 5 65±ميليمتر تبخير از تشتك تبخير كلاس A و در آزمايش ديگر، آبياري محدود و بر اساس معيار 5 ± 125 ميليمتر تبخير از تشتك تبخير كلاس A انجام شد. صفات تعداد روز تا گلدهي، تعداد روز تا رسيدن فيزيولوژيك، قطر طبق، قطر ساقه، تعداد برگ در گياه، ارتفاع گياه، تعداد دانه‌هاي پر در طبق، وزن هزار دانه، درصد مغز دانه، درصد پوكي دانه، عملكرد دانه، درصد روغن دانه و شاخص برداشت اندازه‌گيري گرديد. بيشتر صفات، از جمله عملكرد دانه و عملكرد روغن، تنوع ژنوتيپي و فنوتيپي قابل ملاحظه‌اي نشان داد. براي همه صفات تفاوت بسيار معني‌داري ميان ارقام مشاهده شد. بيشترين عملكرد دانه در شرايط آبياري مطلوب و آبياري محدود به ترتيب از آن ارقام لوچ و آرماويرسكي بود. تنش رطوبتي به طور معني‌داري موجب كاهش عملكرد دانه و اجزاي آن گرديد. همچنين دوره رسيدن گياه تحت تأثير تنش خشكي كاهش يافت. در عين حال آبياري اثر معني‌داري بر درصد روغن دانه نداشت. براي ارزيابي واكنش ارقام نسبت به خشكي، شاخصهاي مقاومت به خشكي محاسبه گرديد. نبودن همبستگي ميان عملكرد دانه در شرايط مطلوب و شاخص حساسيت به خشكي، نشان مي‌دهد كه احتمالاً از طريق گزينش براي هر دو صفت، مي‌توان سطح بالايي از مقاومت به خشكي و پتانسيل عملكرد را در ارقام اصلاح شده آفتابگردان به دست آورد. همچنين مشخص شد كه انتخاب بر اساس ميانگين قابليت توليد و شاخص تحمل به خشكي، گزينش را به سمت انتخاب ارقامي با عملكرد زياد و مقاوم به خشكي سوق مي‌دهد. در ميان ارقام مورد آزمايش، آرماويرسكي در عين برتري نسبي عملكرد، به خشكي مقاوم بود.
چكيده لاتين :
Two field experiments were conducted in 1996 at the experimental station, College of Agriculture, Shiraz University at Badjgah. Fourteen cultivars consisting of eight hybrids and six open pollinated cultivars were grown in two randomized complete block designs with four replications.
The well-watered experiment received water when evaporation reached 65±5 mm from class A evaporation pan.
The water-limited experiment was irrigated in terms of 125±5mm evaporation from class A evaporation pan. Days to flowering, days to physiological maturity, head diameter, stem diameter, number of leaves per plant, plant height, number of filled seeds per head, 1000 seed weight, kernel percentage, unfilled seed percentage, seed yield, oil percentage, oil yield and harvest index were measured.
Most of the traits including seed yield and oil yield showed considerable genotypic and phenotypic variations. Highly significant differences were observed among cultivars. In normal and water stress conditions, the highest seed yield were obtained by Louc and Armavirsky cultivars, respectively. Water stress significantly decreased yield and its components. Furthermore, days to physiological maturity reduced in response to water deficit. However, oil percentage did not differ significantly. Drought resistance indexes were calculated in order to evaluate the response of each cultivar to water deficit. No association was found between yield potential and the stress susceptibility index, suggesting that drought resistance and high yield potential may be combined to improve sunflower cultivars. In addition, it was revealed that selection for height mean productivity and stress tolerance index will improve yield and drought tolerance simultaneously. Among cultivars that were used in this study, Armavirsky, besides having a relatively higher yield, was also drought tolerant.
