اثر پرايمينگ بذر بر شاخص‌هاي خوابيدگي بوته دو رقم برنج (Oryza sativa L.) در روش كشت مستقيم

Effect of Seed Priming on Lodging Indices of Rice (Oryza sativa L.) Cultivars in Direct Seeding Method

به­‌منظور بررسي اثر تيمار­هاي پرايمينگ بذر بر صفات و شاخص­هاي خوابيدگي در شيوه­‌هاي كاشت مستقيم برنج، آزمايشي به­صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه­ بلوك­‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار به‌مدت دو سال (1392 و 1393) در مزرعه­ آزمايشي مؤسسه­ تحقيقات برنج كشور (رشت) اجرا شد. عامل اول؛ دو رقم برنج (خزر و هاشمي) و عامل دوم؛ در ده سطح (هشت تيمار پرايمينگ به‌ترتيب: (t1- هيدروپرايمينگ، t2- اسيد آسكوربيك، t3- اسيد ساليسيليك، t4- كلريد كلسيم، t5- پرايمينگ با سرما، t6- پرايمينگ با گرما + سرما، t7- پوشش‌دار كردن بذر، t8- بذر خشك بدون پرايم) كه همگي اين تيمارها در نوار بذر قرار داده شدند و دو تيمار، t9- كاشت مستقيم (خطي) بذر جوانه­‌دار شده بدون نوار و t10- نشاءكاري (گياهچه­‌هاي 25 روزه) بودند. در اين مطالعه، خصوصيات مورفولوژيك و شاخص‌هاي مقاومت به خوابيدگي بوته مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد، بين صفات مورفولوژيك و شاخص­هاي مقاومت به خوابيدگي بوته در دو رقم و در تيمارهاي مختلف پرايمينگ تفاوت معني­دار وجود دارد. رقم خزر با عملكرد دانه 5142 كيلوگرم در هكتار و مقاومت به شكستگي ميانگره سوم و چهارم (به‌ترتيب با 549 و 704 نيوتن) داراي مقاومت به خوابيدگي بالاتري نسبت به رقم هاشمي بود. بين شيوه­هاي كاشت (مستقيم و نشاء­كاري) از نظر مقاومت به خوابيدگي تفاوت معني­‌داري مشاهده شد. بيشترين شاخص گشتاور خمشي در ميانگره سوم و چهارم به‌ترتيب با 1060 و 1708 گرم بر سانتي­متر مربوط به تيمار نشاء‌كاري بود. تيمار هيدروپرايمينگ سبب افزايش چشمگير در ضخامت ديواره­ ميانگره چهارم در رقم خزر بود. به‌طوركلي مي­توان بيان نمود، تيمار­هاي پرايمينگ در ايجاد مقاومت به خوابيدگي بوته در سه روش كاشت (كاشت مستقيم با نوار بذر، كاشت مستقيم خطي و كاشت نشائي) و در ارقام مختلف اثرگذاري متفاوت دارند.

In order to evaluate the effect of seed priming on lodging-related characteristics in direct seeding method, a study was conducted in a factorial randomized complete block design with four replicates in the research field of Rice Research Institute of Iran (Rasht) for two years. The first factor consisted of two rice cultivars (Khazar and Hashemi) and the second one consisted of ten levels of seed conditions encompassing, eight priming treatments including hydropriming, ascorbic acid, salicylic acid, CaCl2, cold, cold + heat, seed coating, and non-primed dry seed, all sown with seed tap technology along with linear direct seeding of germinated seeds and transplanting (25-days-old seedlings). Agronomic and morphological characteristics and resistance to lodging indices were measured. The results showed that there were significant differences between two cultivars and ten levels of seed conditions in morphological traits and lodging resistance indices. Mean comparisons and correlation analyses showed that grain yield (5142 kgha-1), resistance to fracture in third and fourth internodes (549 and 704 Newton, respectively) in Khazar were higher than those of Hashemi. There was a significant difference between planting methods (direct-seeded and transplanting) in terms of lodging resistance. Maximum indicators in the third and fourth internode bending momentum (1060 and 1708 gcm-1) were observed in the transplanting method. Hydropriming treatment had significant effect on fourth internode thickness in cultivar Khazar. Priming treatments appeared to leave significant effect on resistance to lodging in different planting methods in a cultivar-specific manner.