پديد آورندگان :
موسوي ،فرهاد دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي , جمشيدنژاد عنبراني ،جعفر دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي , اسلاميان،سعيد دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي , رستم، ناصر دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي
كليدواژه :
حوضه آبريز , روش استدلالي - احتمالي , ضريب رواناب , درياي مازندان
چكيده فارسي :
تخمين مقدار سيلابها، روشي براي جلوگيري از خسارات ناشي از وقوع آنها مي‌باشد. اين تخمين پايه و اساس طراحي انواع ابنيه هيدروليكي، سرريز سدها، طرحهاي آبخيزداري و كنترل و مهار سيلاب است. به وسيله روشهايي نظير كريگر، جارويس – ماير، سيپرس كريك و استدلالي (منطقي) مقدار دبي حداكثر سيلاب محاسبه مي‌شود. روش استدلالي – احتمالي نيز روش ديگري براي تخمين مقدار اوج سيلاب است كه به صورت زير بيان مي‌شود
Q(y) = F.C(y). I(tc,y).A كه در آن Q = حداكثر دبي سيلاب (متر مكعب بر ثانيه)، y = دوره برگشت (سال)، C = ضريب رواناب با دوره برگشتA ، y= مساحت حوضه (كيلومتر مربع)، I = شدت بارندگي (ميليمتر بر ساعت) براي دوره برگشت معين و مدتي معادل زمان تمركز حوضه و F = ضريب تبديل واحدها كه در صورت كاربرد واحدهاي فوق برابر 278/0 مي‌باشد. تخمين ضريب رواناب، (C(y، يكي از مشكلات اين روش است. اين ضريب تاكنون به طور تجربي تعيين شده و مقدار آن از جداولي كه در مراجع مختلف وجود دارد به دست مي‌آيد. در تحقيق حاضر از برنامه كامپيوتري TR براي تجزيه و تحليل آمار حداقل 10 سال 18 ايستگاه آبسنجي و 6 ايستگاه ثبات بارندگي استفاده شده است. اين تحقيق در قسمتي از حوضه آبريز درياي مازندران (بخش مركزي و شرقي حوضه آبريز شماره يك ايران)، در حوضه رودخانه‌هايي نظير اترك، تجن، چالوس، سرداب‌رود، سياه‌رود، گرگان‌رود، صفارود، كسيليان، بابل‌رود و نكا انجام گرديد. ضرايب رواناب با دوره برگشت 2، 5، 10، 25، 50 و 100 سال اين زير حوضه‌ها محاسبه و سپس منحنيهاي هم ضريب رواناب در محدوده طول جغرافيايي 51 درجه و 13 دقيقه تا 55 درجه و 23 دقيقه و نيز عرض جغرافيايي 36 درجه و 32 دقيقه تا 37 درجه و 13 دقيقه با استفاده از نرم‌افزار سورفر رسم گرديد. نتايج نشان داد كه : 1) مقادير ضرايب رواناب به دست آمده كمتر از مقادير داده شده در جداول تجربي است، 2) با افزايش دوره برگشت، ضريب رواناب افزايش مي‌يابد و 3) كاربرد مقادير به دست آمده ضرايب رواناب در سه حوضه آبريز منطقه نشان داد كه با استفاده از منحنيهاي هم ضريب رواناب مي‌توان دبي‌هاي حداكثر لحظه‌اي را با دقت بهتري تخمين زد.
چكيده لاتين :
Estimation of flood flow rate represents a method of preventing damages associated with this natural phenomenon. This estimation is one basis in the design of various hydraulic structures, dam spillways, watershed management and flood control. The maximum flow rate of floods is determined by methods such as Creager, Jarvis-Meyer, Cypress-Creek, and rational method. Rational-probability method is an alternative to estimate peak flood rates, and is expressed as:
Q(y) = F. C(y). I(tc.y).A
where Q is maximum flood flow rate (m3/sec) y is the return period (year) C(y) is runoff coefficient with a return period of y A is watershed area (km2) I is rainfall intensity (mm/hr) for a specified return period equal to time of concentration of the watershed and F is the conversion factor equal to 0.278 when the above units are used. The basic concept of this method is the same as that in the rational method except that the return period is also included in the equation. Usually, runoff coefficient, C(y), is determined empirically from tables cited in the literature (e.g., Chow et al., 1988). In the present research, data from 18 hydrometry and 6 rainfall-recording stations (located in Caspian - Sea watershed) were analysed using TR software. The Caspian - Sea watershed (which covers eastern and centeral parts of Iran's No. 1 main watershed) has the sub-basins of Atrak, Tadjan, Chalus, Sardabrood, Siahrood, Gorganrood, Safarood, Kesilian, Babolrood and Neka. Runoff coefficients with return periods of 2, 5, 10, 25, 50 and 100 years were determined for these sub-basins and iso-coefficient curves were plotted. The results showed that computed runoff coefficients were less than the values given in the literature because they are determined from observed flow rate and rainfall intensity in each catchment. It was also shown that runoff coefficient increased with increasing return periods. Application of the computed runoff coefficients in three sub-basins of the area resulted in more accurate estimations of maximum flood rate than when the values for these coefficients cited in the literature were applied.
