چكيده فارسي :
بخش عمده نيروي كار نظام مراقبت بهداشتي را پرستاران تشكيل مي دهند. همچنين اين گروه از نيروي كار مراقبت بهداشتي، نقش مهمي در ارايه مراقبت مستقيم به بيمار دارند. از اين رو پرستاران يكي از اركان هر نظام مراقبت بهداشتي به حساب مي آيند (1). اين در حالي است كه در سال‌هاي اخير كمبود پرستار و نرخ بالاي ترك خدمت در بسياري از كشورها به چالشي نگران‌كننده تبديل شده است (2). براي آن كه بتوان با اين چالش به درستي و به موقع رو به رو شد، لازم است اطلاعات دقيقي از مجموعه عوامل دخيل در اين موضوع مانند تعداد، وضعيت سني، سنوات خدمتي، و اشتغال دانشآموختگان پرستاري؛ تعداد تخت فعال و توزيع جغرافيايي آنها و پيش‌بيني تعداد دانشآموختگان اين رشته در سال‌هاي آتي در اختيار باشد. در حالي كه برخي از مقالات در سال‌هاي اخير بر اين موضوع تأكيد دارند كه كشور ايران نيز مانند بسياري از كشورها با چالش كمبود پرستار روبه‌رو است (3)، اما وضعيت نامطلوب زيرساخت‌هاي نظام اطلاعات سلامت در كشور، موجب شده است كه تصوير روشني از نيازهاي جاري و آتي نيروي كار پرستاري در دست نباشد. علي‌رغم آن كه نجاتيان اظهار كرده است كه «هنوز دقيقاً آماري كه براساس آن مشخص شود واقعاً چقدر كمبود پرستار وجود دارد و به چه ميزان نيروي پرستار نياز است، در دست نيست» (4)، برخي مسؤولان وزارت بهداشت بر كمبود 200 هزار نفري نيروي كار پرستاري تأكيد مي‌كنند (5). در هر حال، اگر بپذيريم كه كشور با چالش كمبود پرستار روبه‌رو است، براي حل اين چالش لازم است نگاهي همه جانبه به عوامل مربوط به عرضه و تقاضا داشت. از اقدامات صورت گرفته در سال‌هاي اخير، افزايش ظرفيت مدارس پرستاري و تأسيس مدارس پرستاري جديد براي تربيت تعداد بيش‌تر پرستار بوده است. اما برخي معتقدند كه بخشي از دانشآموختگان پرستاري علاقه‌اي به كار در حوزه پرستاري ندارند (6). به طور مثال براساس يك گزارش دولتي در سال 2013 تعداد 6/1 ميليون پرستار داراي پروانه كار در ايالات متحده امريكا در حوزه پرستاري شاغل نبودهاند (7). لذا تربيت نيروي كار بيش‌تر، لزوماً به رفع كمبود منجر نخواهد شد و لازم است عوامل مهم ديگري كه در جذب و نگه داشت نيروي كار پرستاري دخيل هستند، مورد نظر قرار گيرد. در بين اين عوامل رضايت شغلي نقش بزرگي در تصميم پرستاران به ترك كار پرستاري (8) يا كم نمودن ساعات كاري دارد (9). فرسودگي شغلي، حمايت‌هاي اجتماعي (10) و سيستم حقوق و پاداش (11)، عوامل مهمي ديگري هستند كه بايد براي حل مشكل كمبود پرستار به آنها توجه شود. با در نظر گرفتن وضعيت موجود، چنانچه كمبود پرستار در نتيجه عدم تمايل دانشآموختگان به كار پرستاري و يا در نتيجه ترك خدمت بيش از حد باشد، همان‌طور كه فلورانس نايتينگل ثابت كرد، مراقبت از زخمي‌هاي ارتش انگلستان كم‌تر از آن هزينه دارد كه ارتش اجازه دهد آنها بميرند و به جاي آنان نيروهاي جديد بگيرد (12)؛ افزايش ظرفيت تربيت پرستار راه حل مقرون به صرفهاي براي مسأله كمبود پرستار نيست. به رغم آن چه كه گفته شد همچنان راهبرد مورد تأكيد سياست‌گذاران، افزايش دانشآموختگان پرستاري است. در اين راستا تجربيات زيادي در زمينه تدوين و اجراي برنامههاي آموزشي پرستاري در دنيا وجود دارد كه مي‌تواند گزينه مناسبي براي حل مسأله كمبود پرستار باشد. يكي از اين برنامههاي آموزشي، «برنامههاي تسريع شده پرستاري (Accelerated Nursing Program)» است كه براي تربيت پرستار از دانشآموختگان رشتههاي غير پرستاري تنظيم شده است. اولين برنامههاي پرستاري تسريع شده مربوط به اوايل دهه 1970 ميلادي مي‌شود كه طي سال‌هاي بعد از آن به آرامي رشد كرده است (13). اين برنامههاي تسريع شده بر پايه تجربيات قبلي دانشجويان قرار گرفته و براي افرادي كه داراي مدرك ليسانس در ساير رشته‌ها هستند امكان ورود به رشته پرستاري را فراهم مي آورد (14). برنامههاي تسريع شده پرستاري سريع‌ترين راه را براي صدور مجوز پرستاري براي دانشآموختگان رشتههاي غير پرستاري فراهم مي كند و اين برنامه‌ها بين 12 تا 18 ماه به طول مي انجامد (15). اين نوع آموزش، بسيار فشرده و تمام وقت بوده و هيچ وقفهاي بين دوره‌ها وجود ندارد و دانشجويان همان تعداد ساعتهاي كارآموزي باليني را كه در برنامههاي سنتي وجود دارد، مي‌گذرانند. كاركنان پرستاري براي دانشآموختگان برنامههاي تسريع شده ارزش زيادي قائلند چرا كه آنها آموزش و مهارت‌هاي بسياري را با خود به محيط كار مي‌برند، و آنها ادعا مي‌كنند كه اين دانشآموختگان، بالغ‌تر و داراي مهارت‌هاي باليني قوي‌تري هستند و در عين حال توانايي يادگيري سريع‌تر ملزومات كار را دارند (14). نتايج مطالعه Ouellet و همكاران نشان ميدهد كه برنامههاي تسريع شده، پرستاران شايسته‌اي را تربيت مي‌كند كه مي‌توانند با موفقيت براي انجام فعاليتهاي باليني آماده شوند (16). نتايج يافتههاي مطالعه گذشته‌نگر Raines نيز نشان ميدهد كه اكثر دانشآموختگان برنامههاي تسريع شده پرستاري، در اين شغل مشغول به كار بوده و درصد زيادي از آنها در حال تحصيل و يا دانشآموخته در مقاطع بالاتر پرستاري مي باشد (15). مطالعات صورت گرفته در زمينه بررسي برنامههاي تسريع شده پرستاري، نتايج و پيامدهاي مثبتي را در به‌كارگيري اين برنامه نشان ميدهد ايران داراي نرخ بالاي بيكاري در دانشآموختگان دانشگاهي در بسياري از رشته‌ها مي باشد (19). با در نظر گرفتن اين مهم و الويت كشورمان در ايجاد اشتغال براي آنها، به نظر مي‌رسد به‌كارگيري برنامههاي تسريع شده پرستاري به جاي طرح‌هاي آزمون نشده‌اي مانند طرح تربيت پرستار با استفاده از ظرفيت بيمارستان كه ساختار، فرايند و نتايج روشني ندارد، مي تواند با شرايط حاضر كشور متناسب باشد. لذا براي پاسخ به اين چالش پيشنهاد مي‌شود ابتدا آمايش سرزميني كمبود پرستار مشخص شده و در مناطقي از كشور كه كمبود نيروي كار پرستاري در آنها مسجل است، اين برنامه‌ها راه‌اندازي شود. در چنين چارچوبي مي‌توان نيروي كار پرستاري مورد نياز را در مدت كوتاه‌تر و هزينه كم‌تر تأمين نمود.
چكيده لاتين :
Nurses are a major part of the health system workforce. Also, this group of healthcare workers has an important role in providing direct care to the patients. Therefore, nurses are considered an important pillar in any health system (1). However, during recent years, the shortage of nursing staff and high rate of job leaving have become a serious concern in many countries (2). To properly and timely deal with this challenge, it is necessary to have accurate information about all its relative factors such as number, age status, years of service, employment of nursing graduates, the number of active beds, their geographical distribution and the prediction of the number of nursing graduates in the next years.
While some studies have recently emphasized the issue that Iran, similar to many other countries, is facing nursing staff shortage (3), no clear picture is available of the current and future needs for nursing workforce due to the poor infrastructures of health information system in our country. Nejatian has stated that “there is still no accurate statistics on the shortage of nursing staff and the required nursing workforce” (4). However, some health ministry officials have suggested that there is a shortage of 200 thousand nursing staff (5).
Currently, if we accept that the country is facing the challenge of nursing shortage, it will be necessary to comprehensively consider all the factors related to supply and demand. One of the efforts made in recent years was to increase the capacity of nursing schools and establish new nursing schools for training a higher number of nurses. But some believe that a number of graduated nurses are not interested in working in the nursing field (6). For example, according to a governmental report, in 2013, about 1.6 million licensed nurses in the United States did not work in nursing (7). Therefore, further workforce training will not necessarily resolve the shortage of staff and it is necessary to consider other important factors influencing the recruitment and retention of nursing workforce. Among these factors, job satisfaction has a great role in the nurses’ intention to leave their profession (8) or decrease their working hours (9). Occupational burnout, social support (10) and the salaries and bonuses system (11) are other important factors that should be considered for resolving the problem of nursing shortage.
Considering the current situation, if the current shortage is caused by the lack of interest in working in nursing field or leaving nursing career, as Florence Nightingale proved that caring for the injured soldiers is less costly for the British army than letting them die and recruiting new soldiers (12), increasing the capacity for training nurses is not a cost-effective approach for resolving the problem of nursing shortage.
Despite what was mentioned above, the policy makers’ main strategy is still to increase the number of graduated nurses. In this regard, there are various experiences about developing and implementing nursing education programs in the world that could be an appropriate choice for resolving the problem of nursing staff shortage. One of these programs is “Accelerated Nursing Program” which has been developed for the graduates of non-nursing bachelor’s degree to be trained as a nurse. The first Accelerated Nursing Programs was developed in the early 1970s which gradually grew over the next years (13). These accelerated programs are based on the previous experiences of the students and provide an opportunity for individuals with a bachelor’s degree in other disciplines to enter the field of nursing (14). Accelerated nursing programs would provide the fastest way for issuing a nursing license to non-nursing graduates and last from 12 to 18 months (15). These programs are intense with courses offered full-time and there is no break between the courses; the students would pass the same hours of clinical internship as their counterparts in traditional nursing programs. Nursing staff value to the graduates of accelerated nursing programs because they would bring a great amount of skill and education to the workplace; they claim that these graduates are more mature and have stronger clinical skills and also are quick in learning the necessities of the job (14). Results of the study by Ouellet showed that accelerated programs would train qualified nurses who could be successfully prepared for clinical activities (16). Results of a retrospective study by Raines revealed that most graduates of accelerated nursing programs were working in nursing field and a great percentage of them were either studying or a higher degree graduates in nursing (15). Studies on the evaluation of accelerated nursing programs revealed positive results and outcomes in implementing these programs (17, 18).
Iran has high rates of unemployment among university graduates in many fields (19). Considering this important issue and our country’s priority in creating employment for them, it seems that applying the accelerated nursing programs rather than untested programs such as nurse training plan using the capacity of hospital, which has no clear structure, process and results, can be appropriate for the current situation in the country. Therefore, in order to find an answer to this challenge, it is recommended that nursing shortage area should be determined and these programs be launched in those areas. In such a framework, the required nursing staff can be provided in a shorter duration of time and with less cost.
