اثر مصرف توأم كودهاي نيتروژن و سولفات روي و كود بيولوژيك حاوي ازتوباكتر وآزوسپيريليوم بر عملكرد و ويژگي‌هاي رشد كلزا (Brassica napus L.)

Effect of Nitrogen and Zinc Sulphate Fertilizers and Azotobacter and Azospirillum Biofertilizer on Yield and Growth Traits of Rapeseed (Brassica napus L.)

به منظور بررسي اثر مصرف توأم كودهاي نيتروژن، سولفات روي و كود بيولوژيك حاوي ازتوباكتر و آزوسپيريليوم بر عملكرد و ويژگي‌هاي رشد كلزا (Brassica napus L.) رقم هايولا 308، آزمايشي به­صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 87-1386 در مزرعه دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان اجرا شد. چهار سطح كود نيتروژن (صفر، 50، 100 و 150 كيلوگرم در هكتار) به عنوان عامل اصلي و كود سولفات روي در دو سطح (صفر و 50 كيلوگرم در هكتار) و كود بيولوژيك در دو سطح (با و بدون كود بيولوژيك) به عنوان عوامل فرعي به صورت فاكتوريل در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه زيادترين و كمترين شاخص سطح برگ در مرحله گل­دهي (به ترتيب با ميانگين 29/1 و 95/0) در تيمار 150 كيلوگرم در هكتار نيتروژن+ كود سولفات روي+ كود بيولوژيك و در تيمار 50 كيلوگرم در هكتار نيتروژن، بدون كود سولفات روي و كود بيولوژيك، به­دست آمد. بيشترين و كمترين سرعت رشد گياه در مرحله گل­دهي (به ترتيب با ميانگين 89/5 و 19/3 گرم در متر مربع در روز- درجه رشد) در تيمارهاي 150 كيلوگرم نيتروژن+كود سولفات روي+كود بيولوژيك و شاهد حاصل شد. بيشترين و كمترين عملكرد دانه (به ترتيب 2568، 2468 و 543 كيلوگرم در هكتار) در تيمارهاي 150 كيلوگرم نيتروژن+ (با و بدون) كود سولفات روي+ كود بيولوژيك و تيمار بدون كود (شاهد) به‌دست آمد. بيشترين و كمترين ميزان روغن دانه (به ترتيب 8/42 و 3/37 درصد) در تيمار صفر كيلوگرم نيتروژن+ كود سولفات روي+ كود بيولوژيك و تيمار150 كيلوگرم نيتروژن بدون كود سولفات روي و كود بيولوژيك اندازه­گيري شد. با توجه به عدم وجود تفاوت معني‌دار بين عملكرد و ويژگي‌هاي رشد كلزا در تيمارهاي 150 و 100 كيلوگرم در هكتار نيتروژن+ كود سولفات روي+ كود بيولوژيك، به نظر مي‌رسد كه مصرف كود بيولوژيك حاوي ازتوباكتر و آزوسپيريليوم با كاهش 50 كيلوگرم نيتروژن در هكتار، بدون كاسته شدن از عملكرد، باعث افزايش توليد بذر، ميزان محتواي روغن و صرفه‌جويي در مصرف كود نيتروژن مي‌شود. كود بيولوژيك حاوي ازتوباكتر و آزوسپيريليوم در كنار روي و گوگرد با توليد فيتوهورمون­ها و كود نيتروژن نيز با افزايش تبديل كربوهيدات به پروتئين، به افزايش تجمع ماده خشك و شاخص سطح برگ كمك كرده و منابع كودي را براي مدت طولاني­تري در دسترس گياه قرار دادند.

n order to study the effects of simultaneous application of nitrogen (N) and ZnSO4 fertilizers and biofertilizer (Azotobacter and Azospirillum) on grain yield and growth traits of rapeseed, Hyola308 cultivar, a field experiment, with split plot factorial layout based on randomized complete blocks design with three replications, was conducted at Research Field of Faculty of Agriculture, University of Guilan, Rasht, Iran, during 2007-2008 growing season. Nitrogen fertilizer at four levels (0, 50, 100 and 150 kg/ha) were the main plot and ZnSO4 fertilizer at two levels (0 and 50 kg/ha) and biofertilizer at two levels (with and without biofertilizer) were arranged in sub-plots. Results showed that maximum and minimum leaf area indices at flowering stage (average of 1.29 and 0.95, respectively) were obtained in 150 kg/ha N+ZnSO4+ biofertilizer and in 50 kg/ha N+ no ZnSO4+ no biofertilizer treatments. Maximum and minimum crop growth rates at flowering stage (average of 5.89 and 3.19 g/m2.GDD, respectively) were obtained in 150 kg/ha N+ZnSO4+ biofertilizer and control treatments. Maximum and minimum grain yields (2568, 2468 and 543 kg/ha, respectively) were obtained in 150 kg/ha N+ with/without ZnSO4+ biofertilizer and control (no fertilizer) treatments. Maximum and minimum oil yields (42.8 and 37.3%, respectively) were measured in 0 kg/ha N+ZnSO4+ biofertilizer and 150 kg/ha N+ no ZnSO4+ no biofertilizer treatments. Since there was no significant difference between 150 and 100 kg/ha N+ZnSO4+ biofertilizer treatments in terms of impact on canola grain yield and growth traits, it seems that application of biofertilizer (Azotobacter and Azospirillum), without any reduction in yield, increased grain production and oil content and saved 50 kg/ha of N fertilizer. Biofertilizer (Azotobacter and Azospirillum), along with zinc and sulfur, produced phytohormones, and N fertilizer increased dry matter accumulation and leaf area index (by increasing carbohydrate conversion to protein), made fertilizer sources available to plants for longer periods of time.