درآمدي بر مباني مسئوليت سازماني از نگاه اسلام

Introduction to Basics of Organization Responsibilities According to Islamic View (Text in Persian)

امروزه سازمان جزء جدايي ناپذير از زندگي بشر به حساب مي آيد. پديده اي كه به نحو مستقيم يا غيرمستقيم بر زندگي انسان، اثرگذار شده است. يكي از موضوعهاي مورد توجه در مديريت متعارف، مسئوليت سازماني و تعبير خاص آن مسئوليت اجتماعي سازماني است. در اين نوشتار تلاش شده است تا اصل موضوع مسئوليت سازماني بدون بازخواني مباني نظري غربي موجود، از نگاه اسلامي بررسي شده و ابعاد مفهومي آن طراحي شود. بر اين اساس مدل اوليه اي بر مبناي مطالعات كتابخانه اي شكل گرفت كه براي تاييد گزاره هاي آن به خبرگان حوزه هاي ميان رشته اي مديريت و معارف اسلامي عرضه شد. در نهايت مدل شكل گرفته در سه بعد چيستي (عناصر محتوايي)، چرايي (عناصر زمينه اي) و چگونگي (عناصر فرآيندي) طراحي شد. در بعد چيستي مسئوليت سازماني، زيرعنصرهاي تشكيل دهنده سائل، مسئول، مسئول عنه و انواع مسئوليت شناسايي و تبيين شد. در بعد چرايي مسوغ سوال به عنوان توضيح دهنده علت مسئول واقع شدن سازمان مورد بحث قرار گرفت كه اطلاع و آگاهي، حيطه قلمرو فعاليت سازمان، قدرت و توانايي و آزادي و اختيار از جمله مسوغ هاي سوال از سازمان تبين شدند. در نهايت در بعد سوم كه عناصر فرآيندي است به آداب سوال از سازمان مي پردازد. مشارطه، مراقبه، محاسبه، مواخذه و شكر از مراحلي است كه در بخش فرآيند سوال كردن بايد مورد توجه قرار گيرد.

Today، organizations are an integral part of human life. This Phenomenon affects human life directly or indirectly. One of the research subjects in management studies is corporate responsibility and a detailed concept that is corporate social responsibility. In this paper an attempt has been made to study the main topic of corporate responsibility from the Islamic perspective without reviewing the conventional management literature، and design its conceptual dimensions. Based on this، initial model was developed based on literature studies and for confirmation its statements، the primary model has been presented to experts in Islamic management. Finally، the model is formed in three dimensions: what (content elements)، why (contextual elements) and how (process elements). The first dimension consists of asking for responsibilities، responsible، responsibility to identify and types of the responsibilities. In the second dimension، we explain why an organization has responsibility and some conditions for this has been presented such as knowing، organization activities domain and power and ability to act. Finally in the third dimension which is the process of questioning the rules of asking the organization has been presented. Provision، attention، calculation، and giving thanks to God must be considered in this dimension.