قلمرو گستري جنوب خاوري ايران در مناسبات پساتحريم با تأكيد بر بندر چابهار

The Expansion of Relations of Iran Southeastern Direction in Post-sanction Era with Emphasis on Chabahar Port

قلمرو، بنيادي‌ترين دانش­واژه جغرافياي سياسي يا ژئوپليتيك است كه شناسه و كاركرد آن، تابع بايسته‌هاي زماني و مكاني در قالب متغيرهاي اقتصادي، نظامي، سياسي، فرهنگي و فناوري برشماري مي‌شود. از زمان فروپاشي شوروي مناسبات ژئوپليتيك در مقياس جهاني، سرشتي ژئواكونوميك­محور يافته است؛ بدين معنا كه كاركرد اقتصادي مكان‌هاست كه به آنها وزن ژئوپليتيك بخشيده است. از اين رو، پرسش متن پيش­رو بر اين اساس مطرح مي‌شود كه قلمروگستري جنوب شرق ايران در مناسبات جهاني؛ به‌ويژه در دوران پساتحريم چگونه است؟ پژوهش حاضر بر اين فرضيه استوار است كه جنوب خاوري ايران؛ به­ويژه بندر چابهار توانش‌هايي در حوزه ترابري و بندرگاهي دارد كه در صورت سرمايه‌گذاري و تقويت زيرساخت‌ها، به كاركرد آن مقياسي جهاني خواهد بخشيد؛ به­گونه‌اي كه حتي امروزه به­رغم برجا بودن برخي از تحريم‌ها، در كانون توجه قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه­اي قرار دارد. داده‌هاي مورد نياز پژوهش به روش كتابخانه‌اي گردآوري شده است و روش­شناسي حاكم بر آن، سرشتي توصيفي- تحليلي دارد. نتيجه پژوهش نشان داد كه نياز فزاينده دو كشور هند و چين، با اقتصادي پويا به انرژي و بازار فروش كالا، توجه آنها را به حضور در مكان‌هاي راهبردي جهان برانگيخته است. در اين ميان، جنوب شرق ايران؛ به­ويژه بندر چابهار در اين مناسبات ژئواكونوميك، وزن ژئوپليتيك ويژه‌اي يافته است؛ به­گونه‌اي كه اين بندر در كانون توجه كشورهاي هند، چين و افغانستان قرار گرفته و انتقال انرژي كشورمان به چين و پاكستان از جنوب شرق كشور، رقابت اين دو كشور را در قالب سرمايه‌گذاري و سفر متعدد هيأت‌هاي ديپلماتيك هندي، افغاني و چيني به ايران در پي داشته است كه در آينده نزديك نيز افزايش خواهد يافت.

"Realm" is the most important term in political geography or geopolitics and its meaning and function is subject to time and spatial requirement within economic, political, military, cultural and technological variables. Since the disintegration of the Soviet unio‎n the geopolitical aspect of relations has given its place to geo-economic aspect. This means the economic function of places have given geopolitical weight. The question raised by the article is the "How will be the expansion of sphere of relations of south east region of Iran in world economic relations in post sanction era?" The underlying hypothesis is that south east of Iran, particularly the Chabahar port has the potential for transit and economic zone and if it is paid attention to in the form of investment and augmentation of its infrastructure it can have a special place for trade and business in global scale. This can be seen from the attention which regional and global powers have paid to it in spite of the existence of some sanction from before. The methodology used in the paper is descriptive-analytical by relying on library sources. The finding of the study shows that the increasing needs of India and China for energy and markets with their dynamic economies demand their presence in economically strategic places of the world and in this regard Chabahar port has an important place in geo-economic and geopolitical relations. This has brought a competition between India and China for their presence which the visit of several diplomatic and business delegations shows their seriousness. Their objectives are to invest and exploit the potentials of transit of energy sources, transit to Afghanistan and search for market. The trend shows a better place for Chabahar in future.