نگاهي ديگر به مباني روابط خارجي ج.ا. ايران: فرهنگ راهبردي در دهه 1358-1368

An Alternative Look at the Foundation of IR of Iran's Foreign Relations: Its Strategic Culture during (1979-1989)

بيان مسأله: اين مقاله فرهنگ راهبردي ايران را در يكي از مهم­ترين نقاط عطف خود؛ يعني دهه نخست پس از انقلاب اسلامي به كاوش گذاشته است. نويسندگان، با مبنا قرار دادن نقشه ادراكي امام خميني (ره) به‌عنوان مهم‌ترين تصميم‌گيرنده امنيتي و راهبردي كشور در اين مقطع، تصويري فراگير و مبتني بر روش‌شناسي علمي از فرهنگ راهبردي كشور طي دوران مذكور ارائه كرده‌اند. طرح سؤال: اين مقاله درپي پاسخ دادن به اين سؤال است كه مؤلفه‌ها و ويژگي‌هاي فرهنگ راهبردي ايران پس از انقلاب چه بوده است؟ يافته‌هاي تحقيق: اين مقاله نشان مي­دهد كه به­رغم وجود عناصري چون: قدرت ملي، توان نظامي، روحيه ملي و حمايت مردمي، مؤلفه­هايي چون: عامليت الهي، شهادت­طلبي، عدالت و... ويژگي­هاي خاصي به فرهنگ راهبردي اين دوره مي­بخشند. در نتيجه، مؤلفه‌ها و ويژگي‌هاي فرهنگ راهبردي ايران در اين دوران، نشان­دهنده وجود يك شيوه متفاوت با روش­هاي مألوف براي پاسخ دادن به تهديد و دفاع از كشور است و تفاوت اين شيوه ملي با سبك‌ها و فرهنگ‌هاي راهبردي موجود، مي‌تواند زمينه شكل­گرفتن يك «نظريه امنيتي ايراني» در حوزه روابط بين‌الملل و مطالعات امنيتي باشد. روش و ابزار تحقيق: نويسندگان مقاله با استفاده از روش نقشه‌برداري ادراكي و تحليل محتواي 32 سخنراني امام خميني(ره)، نقشه ادراكي نگرش راهبردي امام خميني را به عنوان مبناي تحليل فرهنگ راهبردي ايران پس از انقلاب ترسيم كرده­اند.

The present article tries to analyze Iran's strategic culture in the immediate post revolution era i.e. the first decade after the formation of Islamic Republic of Iran, a period which is highly influenced by the late leader of the revolution, Imam Khomeini, as the major decision maker in the country. The authors by a scientific method have drawn a comprehensive picture of the strategic culture of Iran on the basis of Imam Khomeini's perception. The article seeks to discover the main components and features of strategic culture in this period through a study of thirty three speeches of Imam Khomeini. These speeches are analyzed in order to show the cognitive map of Imam Khomeini about important issues. It is assumed that this cognitive map can reveal the connection among various factors that would lead to peace and security. The above cognitive map shows a distinctive approach to the issues of threat and defense. Although components such as emphasis on national power, military strength, national spirit and popular support are more conventional, elements such as the will of God, martyrdom seeking, justice seeking and other related values give this culture a particular distinctiveness. It is argued that distinctiveness can be seen as a model for an Iranian theory of security.