تأثير سناريوهاي مختلف مديريت كاربري اراضي بر ميزان فرسايش خاك با استفاده از مدل USLE و GIS در آبخيز سد يامچي اردبيل

حفاظت خاك مؤثر نيازمند يك مدل و چهارچوب مناسب در ارزيابي فرسايش خاك سناريوهاي كاربري اراضي است. مدل USLE با هدف پيش‌بيني واكنش سناريوهاي مناسب كاربري اراضي در كاهش توليد رسوب بالادست سد يامچي (747 كيلومتر مربع) در غرب اردبيل مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر وضعيت موجود، هفت سناريوي مديريت كاربري اراضي براساس الگوي استفاده از اراضي در محيط GIS تهيه شد. سپس داده‌هاي ورودي براساس داده‌هاي زميني، كاربري اراضي و داده‌هاي مشاهداتي تهيه شد. براساس نتايج مدل، مقدار فرسايش در سناريوي مبنا برابر 92/3 تن در هكتار در سال است. در اين راستا مي‌توان با انجام عمليات حفاظتي در اراضي ديم و شيب‌دار و تنها با اجراي سناريوي 5 (حفاظت خاك در اراضي ديم با كشت تراز- باقي گذاشتن بقاياي گياهي پس از برداشت) فرسايش را از مقدار 92/3 به 02/2 تن در هكتار در سال كاهش داد. كم‌ترين مقدار كاهش فرسايش مربوط به حفاظت خاك در اراضي آبي مربوط به سناريوي 6 (حفاظت خاك در اراضي زراعي آبي با بقاياي گياهي) و بيشترين مقدار كاهش فرسايش در اثر اجراي عمليات مديريتي مربوط به اجراي سناريوي 7 (حفاظت بيولوژيكي خاك در اراضي آبي و ديم) مي‌باشد. نتايج حاكي از قابليت چهارچوب مبتني بر سناريو و ارزيابي اثرات سناريوهاي مديريتي بر كاهش رسوب ورودي به سد و اولويت‌بندي عمليات حفاظت خاك در منطقه مورد مطالعه است.

Effective soil conservation requires a framework modelling that can evaluate erosion for different land-use scenarios. The USLE model was used to predict the reaction of appropriate land-cover/land-use scenarios in reducing sediment yield at the upland watershed of Yamchi Dam (474 km2), West Ardabil Province, Iran. Beside existing scenario, seven other land-use management scenarios were determined considering pattern of land-use through study area within a GIS-framework. Then, data inputs were prepared using terrain data, land-use map and direct observations. According to the model results, the generated erosion amount was 3.92 t/ha/yr for the current land-use (baseline scenario). For this purpose, conservation practices in dry farming slopes and implementing the scenario 5 (contour farming and remaining crop residuals) can reduce the sediment to 2.02 t/ha/yr. The lowest and highest decreases in sediment yield are projected to be through implementation of scenario 6 (irrigated farming protection with plant residuals) and 7 (biological soil conservation in dry and irrigated farming). The results indicated that, implementing scenario frameworks and evaluating appropriate land-use management scenarios can lead to the reduction of sediment entering the reservoir, and prioritizing soil conservations in the studied area.