تعارض يا تعامل: فرهنگ غالب و صداي مغلوب در آثار سال بلو. ديدگاه ماترياليسم فرهنگي

گفتار حاضر به بررسيِ وجود تنش فرهنگي بين صداي معارض و گفتمان غالب در آثار منتخبي از سال بلو[1]، رمان‌نويس معاصر آمريكايي، مي‌پردازد. به‌منظور اين كار، از ديدگاه ماترياليسم[2] فرهنگي كه در خوانش و تحليل آثار ادبي بسيار روشنگر است استفاده مي‌شود. اساس ديدگاه ماترياليسم فرهنگي بر اين اصل استوار است كه رابطه‌ي آثار ادبي با بستر فرهنگي‌اي كه در آن توليدشده و لاجرم بازتاب‌كننده‌ي مباني آن مي‌باشند، تنش‌آميز است. در مقابل، نظام فرهنگي حاكم براي حفظ جايگاه و بقا خود، ناگزير بايد اصول خود را تكرار و تثبيت كند و اين كار را با معقول و مقبول جلوه‌ دادن آموزه‌هاي خود انجام مي‌دهد. همچنين به‌عنوان بازيگر اصلي درصحنه‌ي تعاملات و تعارضات فرهنگي، اين نظام بايد با صداهايِ نو‌ظهور معارض و مخالف كه تهديدي براي تماميت آن هستند، كنار بيايد و اين كار را با ملحوظ يا محاط كردن تعارض در درون خود انجام مي‌دهد تا از اين طريق ضمن پرهيز از تنش آشكار، صداي معارض را حتي به ابزاري براي تحكيم و تكرار اصول خود نگاه دارد. در آثار سال بلو وجود صداي معارض ازآن‌جهت بسيار بارز است كه اين نويسنده از يك پيشينه‌ي فرهنگي ـ مذهبي متفاوت (او از خانواده‌ي يهودي و مهاجر بود) برخوردار بود و ارزش‌هاي اعتقادي خود را در تضاد با ارزش‌هاي حاكم در جامعه مي‌ديد. در همين راستا بود كه او برآن شد تا با در پيش گرفتن سبك و سياقي ظاهراً متفاوت از نويسندگان هم‌عصر خود در صورت و محتواي رمان‌هايش، ضمن تعارض با روال ساير، در حفظ ارزش‌ها نيز قدم بردارد. لذا، محور اصلي بحث ما صحه گذاشتن بر اين امر است كه، علي‌رغم ادعاي متفاوت و معارض بودن، صداي معارض سال بلو در قالب آثار او، درنهايت در درون صداي غالب قرارگرفته و بازتاب مباني فرهنگ حاكم در جامعه‌ي آمريكاي روزگار او هستند زيرا بر اساس ديدگاه ماترياليسم فرهنگي، متن در حصار زماني روزگار خود محاط است و نمي‌تواند از آن فراتر رود اگرچه مي‌تواند در مقابل فشار سركوبگرانه‌ي آن مقاومت كند.