تحليل انتقادي دوگان اثباتي و هنجاري در اقتصاد (بر اساس آراء شهيد صدر)

در اقتصاد متعارف مناقشاتي پيرامون تفكيك‌ بين اقتصاد اثباتي و هنجاري‌ وجود دارد. در اين مقاله به بررسي انتقادي اين تفكيك با تمركز بر انديشه شهيد صدر مي‌پردازيم. بنا به فرضيه مقاله، توجه به تحليل شهيد صدر در ايجاد ارتباط نظام‌مند ميان مذهب و علم اقتصاد، به فهم بهتر ورود نظام‌مند ارزش‌ها در علم اقتصاد كمك مي‌نمايد. يافته‌هاي اين پژوهش كه به روش تحليلي سامان يافته، نشان مي‌دهد هرچند دوگان اقتصاد اثباتي ـ هنجاري از جهاتي با دوگان پيشنهادي شهيد صدر در تفكيك مذهب و علم اقتصاد متفاوت است، اين دو قرابت خاصي دارند. در انديشه شهيد صدر، علم اقتصاد را مي‌توان معادل اقتصاد اثباتي دانست. مذهب اقتصادي از اين جهت كه اقدام به ارزش ‌داوري بر مبناي عدالت مي‌پردازد به اقتصاد هنجاري يا اقتصاد ارزيابانه نزديك است. البته مذهب اقتصادي به واسطه اشاره به ساختارهاي نهادي مطلوب يا روش حل مشكلات اقتصادي از اصطلاح متعارف اقتصاد هنجاري فاصله مي‌گيرد. ‌صرف‌نظر از نقاط تشابه و تمايز دوگان مورد اشاره، تحليل شهيد صدر در ايجاد ارتباط بين تحليل‌هاي علمي و مذهبي، به فهم بهتر چگونگي ورود نظام‌مند ارزش‌ها در اقتصاد اثباتي كمك مي‌نمايد. بر اساس تحليل شهيد صدر، تحليل‌هاي علم اقتصاد عمدتاً در يك چارچوب نهادي مورد تأييد نظام‌هاي اقتصادي صورت مي‌گيرد. اين چارچوب نهادي باعث مي‌شود كه تحليل‌هاي اثباتي نيز رنگ و بوي ارزشي بگيرند.