تعيين تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي براي عملكرد علوفه و صفات زراعي يونجه (Medicago sativa L.) در تلاقي دي‌آلل

Determination of general and specific combining abilities for forage yield and agronomic traits in alfalfa (Medicago sativa L.) dialell crosses

از جمله مهم‌ترين هدف‌هاي برنامه‌هاي بهنژادي يونجه، بهبود عملكرد علوفه و اجزاي آن است. هشت تودۀ محلي يا بوم‌جور (اكوتيپ) و رقم يونجه از مناطق مختلف آب و هوايي ايران و يك رقم خارجي براي بررسي تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي از نظر صفات، عملكرد علوفۀ خشك، ارتفاع، شمار ساقه، سرعت رشد دوباره و نسبت برگ به ساقه در يك طرح دي آلل 9 × 9 يك‌سويه بررسي شدند. در پاييز سال 1392، 36 دورگ F1 به همراه نه والد آن‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار، در مزرعۀ تحقيقاتي مؤسسۀ تحقيقات اصلاح و تهيۀ نهال و بذر كرج كشت شدند. نتايج تجزيه‌وتحليل دي‌آلل بر پايۀ روش دو از مدل B گريفينگ براي دو سال زراعي آزمايش (1394-1392) نشان داد، تفاوت معني‌داري از نظر اثر تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي براي همۀ صفات وجود دارد. همچنين اثر متقابل تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي با سال براي صفت عملكرد مادۀ خشك و اثر متقابل تركيب‌پذيري عمومي با محيط براي صفت نسبت برگ به ساقه مشاهده شد. نتايج اين تحقيق نشان داد، دورگ (هيبريد)‌هاي قهاوند × نيك‌شهري و مهاجران × ‌سيلوانه تركيب‌پذيري خصوصي مثبت و معني‌داري براي عملكرد مادۀ خشك علوفه و سرعت رشد دوباره دارند. درحالي‌كه دورگ كوزره × يزدي افزون بر صفات عملكرد مادۀ خشك، ارتفاع و سرعت رشد دوباره، براي صفت نسبت برگ به ساقه نيز تركيب‌پذيري خصوصي مثبت و معني‌داري نشان داد. نتايج اين بررسي نشان داد، امكان بهبود عملكرد يونجه و ديگر صفات از راه تلاقي‌ بين بوم‌جور‌هاي يونجه وجود دارد.

The most important purpose of alfalfa breeding programs is forage yield improvement. The objective of this study was to determine general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA) of alfalfa forage dry matter yield, plant height, number of stem, regrowth rate and leaf to stem ratio. A half diallel crosses (9×9) was performed by eight alfalfa ecotypes from different climatic regions of Iran and one cultivar from America. Experimental field was established in early autumn of 2013 which included 36 F1 hybrids with nine of their parents in a complete block design with three replications at Plant and Seed Improvement Institute, Karaj, Iran. The results of diallel analysis for two growth seasons (2014-2015) indicated high significant variation among crosses, GCA and SCA effects. Interactions of GCA and SCA with environment were significant for forage dry matter yield. The hybrids of Ghahavand × Nikshahri and Mohajeran × silvana indicated positive significant SCA for forage dry matter yield and regrowth, while, the hybrid of Kozare × Yazdi exhibited positive SCA for forage dry matter yield, plant height, re-growth rate and also leaf to stem ratio. This study indicated that the possibility of improvement forage yield and other agronomic traits through crosses among alfalfa ecotypes.