تغيير عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم نخود تحت تأثير مزوريزوبيوم و قارچريشه در مقادير مختلف كود آغازگر نيتروژن

Changes of yield and yield components of two chickpea cultivars affected by mesorhizobium and mycorrhiza at different amounts of nitrogen starter fertilizer

يكي از راه‌هاي رسيدن به پايداري در نظام‌هاي زراعي استفاده از قابليت ريز‌‌جانداران سودمند در جهت بهبود رشد گياه و كاهش كاربرد كود‌هاي شيميايي است. بنابراين به‌منظور بررسي تغيير عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم نخود تحت تأثير مزوريزوبيوم و قارچريشه (مايكوريزا) در مقادير مختلف كود آغازگر نيتروژن، آزمايشي در بهار و تابستان 1394 در مزرعۀ تحقيقاتي دانشكدۀ كشاورزي دانشگاه بوعلي­سينا، اجرا شد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد.عامل‌هاي مورد آزمايش شامل تلقيح بذرها با مزوريزوبيوم Mesorhizobium ciceri (دو سطح كاربرد و بدون كاربرد)، قارچريشه Glomus mosseae (دو سطح كاربرد و بدون كاربرد) و كود آغازگر نيتروژن (0،30 و60 كيلوگرم نيتروژن در هكتار) بود كه براي هر دو رقم نخود آزاد و هاشم جداگانه بررسي شد. نتايج آزمايش نشان داد، بيشترين عملكرد دانه و زيست‌توده (به ترتيب 46/2013 و 3/5341 كيلوگرم در هكتار) در رقم هاشم در شرايط كاربرد همزمان قارچريشه و مزوريزوبيوم در سطح 30 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به دست آمد. درحالي‌كه در رقم آزاد بيشترين عملكرد دانه و زيست‌توده (به ترتيب 6/2283 و 8/4042 كيلوگرم در هكتار) در شرايط كاربرد همزمان منابع زيستي در سطح 60 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به دست آمد كه البته با سطح 30 كيلوگرم در هكتار نيتروژن در حضور هر دو كود زيستي، تفاوت معنيداري نشان نداد. بنابر نتايج، كاربرد جداگانه و به‌ويژه همزمان كودهاي زيستي مورد بررسي ميزان نياز به كود آغازگر نيتروژن را مي‌تواند در هر دو رقم تا حد 50درصد كاهش دهد.

One of the ways to achieve sustainability in farming systems is to use the potential of beneficial microorganisms for improving crop growth and reducing the use of chemical fertilizers. So to evaluate the response of yield and yield components of two chickpea cultivars to mesorhizobium and mycorrhiza under different levels of nitrogen starter fertilizer, an experiment was conducted as factorial based on randomized complete block design with three replications in spring-summer of 2015 at Agricultural Research Station of Bu Ali Sina University. Factors examined were included mesorhizobium (inoculated and no inoculated), mycorrhiza (application and no application) and nitrogen starter fertilizer (0, 30 and 60 kg N ha-1). In this study two chickpea cultivars (Hashem and Azad) were investigated but analyzed separately. The evaluated traits included the number of pods per plant, pod weight, seed weight, seed yield, biological yield and harvest index. The results showed that maximums of grain and biological yields in Hashem cultivar (2013.46 and 5341.3 kg/ha respectively) were achieved in application of two biofertilizers simultaneously with the application of 30 kg N ha-1 similarly in Azad cultivar the maximums of grain and biological yields (2283.6 and 4042.8 w kg/ha respectively) were achieved in application of two biofertilizers simultaneously with the application of 60 kg N ha-1 but there was not a significant difference with 30 kg N ha-1. According to the results separate or simultaneous (emphatic) application of studied biofertilizers can lead to reduced use of nitrogen starter fertilizer by 50% in two studied chickpea cultivars.